کاملترین و ساده ترین کتاب در مورد زبان وفسی

تاکنون، بارها و بارها از مجله "ایران کوده" در این وبلاگ گفته ام؛ از شماره 11 این مجله با عنوان "گویش های وفس، آشتیان و تفرش" که مرحوم م.مغدم (استاد زبانشناسی دانشگاه تهران) حدود 60 سال قبل نوشته است. برای اطلاعات بیشتر، وبلاگ را جستجو کنید و همچنین اینجا را بخوانید.

خبر خوبی که حالا میخوام بهتون بدم اینه که متن اسکن شده کل مجله رو می تونید از اینجا دانلود کرده و مطالعه کنید. باور کنید خوندن این کتاب بخصوص در جمع خانواده، شما رو غرق شادی و لذت میکنه

فرهنگ لغت آنلاین وفسی به انگلیسی

یوسفی و وفسی

اگر خاطرتان باشد مرداد امسال از پایان نامه ای در مورد گویش وفسی نوشتم(+)؛ سعیدرضا یوسفی، دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی، محقق این پایان نامه است که اخیرا در صفحه فیسبوک "وفسی ها" از علاقه مندان دعوت کرده تا در جلسه دفاعیه اش شرکت کنند. به همین بهانه از او خواستم تا بیشتر توضیح دهد و برایمان بگوید که از چه زاویه ای در حال بررسی گویش وفسی است. آقای یوسفی با بیان اینکه جلسه دفاعیه احتمالن خرداد 91 خواهد بود، به زیبایی و شیوایی توضیحاتی ارائه نمود که امیدوارم برای شما هم جذاب باشد.

ادامه مطلب

ادامه نوشته

کتابی دیگر در مورد گویش وفسی

کتابی به زبان انگلیسی و با عنوان "Vafsi Language" در 68 صفحه توسط انتشارات Vdm آلمان به چاپ رسید.

این کتاب را با قیمت 25 یورو می‌توانید از آمازون تهیه نمائید.

 

ادامه مطلب

ادامه نوشته

Vafsi

Iranian (northwestern) language, native to Iran; counting a total of 20,000 (2009 estimate). It is mainly spoken in the Markazi province, centred to the villages of Vafs, midway between Qazvin and Hamadan.

 It is close to Talysh, and in particular Ashtiani. Modern Persian also has great influence on Vafsi. The verbal system only has present and past tenses, 11 vowels and the same consonants as Persian.

 Vafsi is not a written language, and Vafs speakers have good conduct of Persian, which is what they use for writing.

Source

Donald Stilo

Ph.D. in Linguistics, Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, Leipzig

Donald Stilo received his B.S. from Georgetown University in Washington, D.C. in Russian and French (1963) and his M.A. (1968) and Ph.D. (1971) from the University of Michigan in Theoretical Linguistics with a concentration on Iranian languages

Since the early 1960's, he has concentrated on fieldwork in Iran and has also focused on linguistic areal phenomena in the languages of Northern Iran and the South Caucasus. For the past four and a half years, Stilo has been working on the Northwest Iranian Languages Project at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology in Leipzig. The project has involved yearly fieldtrips to the Republic of Azerbaijan to work on the Talyshi language spoken there

Donald Stilo recently published Vafsi Folk Tales (Reichert Verlag, 2004) and Modern Persian: Spoken and Written, Volumes 1 and 2 (Yale University Press, 2005), a two-volume textbook for the instruction of first-year Persian.Other recent publications include articles on the syntax and areal features of various Western Iranian languages

Stilo is currently preparing a reference grammar of Vafsi, a Tati language spoken in four villages to the southwest of Tehran

Stilo is now concentrating on a project in which he investigates and documents the Araxes Sprachbund in Southern Caucasus and Northern Iran, an area where languages from five different language families and two stocks of Indo-European show intensive linguistic convergence features. His main focus within the Araxes project during this academic year will be on the mutual influence of Turkic and Iranian languages on the synchronic level as exemplified by Talyshi and Azerbaijani Turkish, as well as on the diachronic perspective in examining the non-Persian Iranian substratum of Azerbaijan 

صرف فعل «دیدن» به زبان وفسی

جناب آقای محمدی، در نظرخواهی پست «جمله‏های وفسی» درخواست کرده بودند تا دو فعل «رفتن» و «دیدن» به زبان وفسی صرف شود. فعل «رفتن» در پست 77 صرف شده است و لذا در این پست به صرف فعل «دیدن» می‏پردازیم.

 

 

 

پی نوشت 1: جناب آقای پرویز محمدی، در وبلاگ خود با نام «تاریخ هنر و باستانشناسی قروه درجزین» از درجزین قدیم و جدید می نویسد. احتمالا اطلاع دارید که در زمان قدیم، «درجزین» یا «درگزین» به منطقه وسیعی که اکنون مابین مرز دو استان همدان و مرکزی است، اطلاق می شده است. وسعت درجزین تا حدی بوده که در زمان هایی، منطقه وفس نیز جزو درجزین قرار می‏گرفته است. آقای محمدی در پست «نگاهی دیگر به تاریخ شهرستان رزن» ذکر کرده‏اند:«آن گونه که در برخی از کتب نگاشته شده در چند قرن اخیر بر می آید، درجزین یا درگزین، زمانی شامل بخشهای جنوبی از دشتهای دامنه رشته کوههای خرقان[بوده است] و نیز وسعت درجزین یا درگزین قدیم که به ولایت و یا اقلیم اعلم مشهور بوده، تا بخشهایی از منطقه استان مرکزی یعنی وفس و بزچلو نیز گسترش داشته است و نیز شامل بخشی از روستاها و توابع دیگری از ساوه بوده است.» لذا تاریخ درجزین و وفس به یکدیگر گره خورده است و برای پی بردن به فرهنگ و تاریخ هر کدام از این مناطق باید به دیگری نیز رجوع کرد.

برای آقای محمدی در ادامه راهشان، آرزوی موفقیت می کنم.

 

پی نوشت 2: این پست  وبلاگ آقای علیخانی (نویسنده داستان‏های تاتی) با عنوان «زبانی فراتر از میلك من؛ گویش تاتی» را نیز بخوانید؛ جالب است.

جمله‏های وفسی

تا کنون در سه پست «صرف فعل‏های وفسی»، «القاب‏های خانوادگی و فاميلی در زبان وفسی»، «اسامی جانوران در زبان وفسی» و با ارائه جداولی به بررسی تعدادی از افعال و اسامی وفسی و معادل آنها در زبان فارسی پرداختیم، در این پست به سراغ جمله‏های وفسی خواهیم رفت.

همانگونه که می بینید در جدول زیر نمونه‏هایی از جملات وفسی و معنی(و معادل) آنها در زبان فارسی بیان شده است. به مرور سعی خواهم کرد تعداد بیشتری از جملات وفسی و همچنین عبارات و اصطلاحات وفسی و معادل آنها در زبان فارسی را بیان کنم. از دوستان وفسی نیز درخواست می کنم اصطلاحاتی از زبان وفسی را که می‏شناسند در نظرخواهی این پست وارد نمایند تا در نوشته‏های آتی مورد استفاده قرار گیرد.

 

 

 

Vafsi

Vafsi is spoken by more than 10.000 people. The speakers live in the village of Vafs and its surroundings in the Markazi province of the Islamic Republic of Iran

Vafsi forms a transition between the Central Plateau dialects and the Talysh subgroup of the northwestern branch of the Iranian languages. The Iranian languages form a top-level constituent of the Indo-European language family. The dialects of the Tafresh region share many features with the Central Plateau dialects, however their lexical inventory has many items in common with the Talysh subgroup

Vafsi is an oral language and has no official status in the Islamic Republic of Iran

Vafsi is heavily influenced by Persian

Vafsi has six short vowel phonemes, five long vowel phonemes and two nasal vowel phonemes. The consonant inventory is basically the same as in Persian

Nouns are inflected for gender (masculine, feminine), number (singular, plural) and case (direct, oblique)

The oblique case marks the possessor (preceding the head noun), the definite direct object, nouns governed by a preposition, and the subject of transitive verbs in the past tense

Personal pronouns are inflected for number (singular, plural) and case (direct, oblique)

A set of enclitic pronouns is used to indicate the agent of transitive verbs in the past tenses

There are two demonstrative pronouns: one for near deixis, one for remote deixis

The use of the Persian ezafe construction is spreading, however there is also a native possessive construction, consisting of the possessor (unmarked or marked by the oblique case) preceding the head noun

The verbal inflection is based on two stems: present and past stem. Person and number are indicated personal suffixes attached to the stem. In the transitive past tense the verb consists of the bare past stem and personal concord with the subject is provided by enclitic pronouns following the stem or a constituent preceding the verb. Two modal prefixes are used to convey modal and aspectual information. The past participle is employed in the formation of compound tenses

Vafsi is a split ergative language: Split ergativity means that a language has in one domain accusative morphosyntax and in another domain ergative morphosyntax. In Vafsi the present tense is structured the accusative way and the past tense is structured the ergative way. Accusative morphosyntax means that in a language subjects of intransitive and transitive verbs are treated the same way and direct objects are treated another way. Ergative morphosyntax means that in a language subjects of intransitive verbs and direct objects are treated one way and subjects of transitive verbs are treated another way

In the Vafsi past tense subjects of intransitive verbs and direct objects are marked by the direct case whereas subjects of transitive verbs are marked by the oblique case. This feature characterizes the Vafsi past tense as ergative

The unmarked order of constituents is SOV like in most other Iranian languages

 

Articles

 

Donald Stilo: Coordination in Three Western Iranian Languages: Vafsi, Persian and Gilaki

 

 

Books

 

Donald Stilo: Vafsi Folk Tales

 

 

Source

مروارید در خطر

پروفسور دونالد استیلو در روز جمعه، 15 مارس سال 2002، پیرامون گونه شناختی زبان وفسی، سخنرانی در یکی از ساختمان های موسسه ماکس پلانک آلمان انجام دادند. خبرنامه الکترونیکی موسسه ماکس پلانک، قبل از برگزاری این جلسه، خبر تشکیل آن و محورهای سخنرانی را از زبان دکتر استیلو به چاپ رساند، که در زیر می خوانیم:

Pearls at peril

Linguistic lectures on endangered languages

Unusual Typological Features of Endangered Iranian Languages

Don Stilo
Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, Leipzig

Friday afternoon March 15
15:15 hours
room 001 of building 1166 (Van Wijkplaats 4) at the Witte Singel in Leiden

abstract
I begin with a short sampling of interesting features in implicational word order universals in the typologically very mixed system of Vafsi (northwest Iranian, Tati subgroup) spoken in four villages. Then a brief look at some unusual subject and object marking strategies in other Tati languages is given. The bulk of the paper, however, will concentrate on the Vafsi use of ergative, nominative-accusative and ergative-accusative systems, optional agreement with subject and object, obligatory SOV and OSV word orders, animacy and specificity hierarchies and other features all of which come together to help distinguish subject from object. The combination of these strategies gives Vafsi at least 16 seemingly equal alternates of the same sentence to express subject and object strategies

مروارید در خطر:

 سخنرانی های زبانشناسی پیرامون زبان های در معرض خطر نابودی

ویژگی های گونه شناسی نادر زبان های در معرض زوال ایران

چکیده

جلسه را با نمونه‏ی کوچکی از ویژگی‏های جذابِ جهانی‏هایِ زبانیِ ترتیبِ کلمات در سیستم بسیار پیچیده‏ی زبان وفسی (زبان شمال‏غربی ایران، زیرگروه تاتی) که در چهار روستا صحبت می‏شود، آغاز می‏کنیم. سپس به صورت مختصر به استراتژی‏های نشانه گذاری غیرعادی فاعل و مفعول، در سایر زبان‏های تاتی می‏پردازیم. در وقت باقیمانده نیز بر روی زبان وفسی در استفاده از ساختار‏های ارگتیو، فاعلی- مفعولی، ارگتیو- مفعولی و مطابقت اختیاری فاعل و مفعول، ترتیب کلمات به صورت‏های «مفعول، فاعل، فعل» و «فاعل، مفعول، فعل»، سلسله مراتب خاص و سایر ویژگی‏هایی که برای تشخیص فاعل از مفعول به کمک می‏آیند،  تمرکز می‏کنیم. ترکیب تمام این استراتژی‏ها باعث می شود تا زبان وفسی، حداقل به 16 طریق در یک جمله‏ی یکسان، استراتژی‏های فاعل و مفعول را بیان کند.

 

توضیح بعضی مفاهیم:

جهانی های زبانی، یک پارامتر در زبانشناسی می باشد که به انواع مختلفی تقسیم می گردد.

 

ارگتیو، به حالتی گفته می شود كه در آن مفعول فعل متعدی می تواند بدون تغییر در معنا در نقش فاعل فعل لازم بكار گرفته شود. برای مثال در زبان انگلیسی، فعل open در دو جمله I opened the door و The door opened به ترتیب در قالب فاعلی و مفعولی آمده است بدون آنكه ما با استفاده از قانون های دستوری و فعل كمكی was بخواهیم در آن تغییری ایجاد كنیم.

 

منبع

 

مطالب پیشین:

پروفسور دونالد استیلو و گویش وفسی

داستان های قومی وفسی (Vafsi Folk Tales)

وفسی، فارسی و گیلکی

آخرین مقاله ای که پروفسور دونالد استیلو در رابطه با گویش وفسی تالیف کرده اند، مقاله ای تحت عنوان

« هماهنگی در سه زبان غربی ایران: وفسی، فارسی و گیلکی» می باشد.

این مقاله در کتاب بسیار جامع و کامل « ساختار های هماهنگ زبانی» به چاپ رسیده است. کتاب ساختارهای هماهنگ زبانی، تحت نظر موسسه ماکس پلانک آلمان و توسط « مارتین هاسپلماس» تهیه و ویرایش شده است. این کتاب در ۵۷۸ صفحه در سال ۲۰۰۴ میلادی و در شهر لایپزیک آلمان انتشار یافت. توضیحی کوتاه پیرامون این کتاب:

 

 

Coordinating Constructions

This is the first book on coordinating constructions that adopts a broad cross-linguistic perspective. Coordination has been studied intensively in English and other major European languages, but we are only beginning to understand the range of variation that is found world-wide. This volume consists of a number of general studies, as well as fourteen case studies of coordinating constructions in languages or groups of languages: Africa (Iraqw, Fongbe, Hausa), the Caucasus (Daghestanian, Tsakhur, Chechen), the Middle East (Persian and other Western Iranian languages), Southeast Asia (Lai, Karen, Indonesian), the Pacific (Lavukaleve, Oceanic, Nêlêmwa), and the Americas (Upper Kuskokwim Athabaskan).

 

ترجمه

این کتاب، اولین کتاب پیرامون موضوع ساختار های هماهنگ زبانی است که از طریق مطالعات گسترده و عمیق زبانشناسی تهیه شده است. اکثر مطالعاتی که تا کنون در زمینه ساختارهای زبانی صورت گرفته است پیرامون زبان انگلیسی و سایر زبان های عمده اروپایی می باشد، اما ما حرکتی را برای درک و فهم محدوده ی وسیع تغییرات در زبان های جهانی، آغاز کرده ایم.

این مجموعه شامل تعدادی از مطالعات اساسی[صورت گرفته در زبان ها] و همچنین مطالعات موارد چهارده گانه ساختارهای هماهنگ است که زبانها یا گروه های زبانی: آفریقا()، قفقاز()، خاورمیانه()، آسیای جنوب شرقی()، اقیانوسيه() و آمریکا() را در بر می گیرد.

 

 

توضیح در مورد مقاله

مقاله ی پروفسور دونالد استیلو در بخش مربوط به خاورمیانه کتاب ساختارهای هماهنگ زبانی ذکر گردیده است و در واقع تنها مقاله ای می باشد که از منطقه خاورمیانه در این کتاب آمده است.

 

Table of contents	Page
Middle East	267
11. Coordination in three Western Iranian languages: Vafsi, Persian and Gilaki Donald Stilo	269–330

 

این مقاله که حدودا ۶۰ صفحه است به هفت بخش کوچکتر تقسیم می شود. عناوین اصلی و فرعی هفت بخش این مقاله در زیر آمده است:

 

1. Introduction

1.1 Vafsi, Persian and Gilaki

1.2 The sets of coordinate conjunctions

1.3 Historical origins and derivations

1.4 Stress and intonation

1.5 Background grammatical information: Vafsi

2. Conjunctive coordination

2.1 Main points

2.2 Noun phrase conjunctive coordinators

2.3 Verb phrases and clauses

2.4 Subordinator ke as coordinator

3. Adversative coordinative conjunctions

3.1 Main points

3.2 The adversative coordinators

3.3 Initial occurrence in intonational unit

3.4 Adversative conjunctions deleted

3.5 blke: Contrastive after negative

4. Disjunctive coordinators

4.1 Phrase level

4.2 VP and clause level

4.3 The coordinator yá-ìnke

5. Bisyndetic coordinative conjunctions

5.1 Main points

5.2 The bisyndetic coordinators

6. hæm ‘also’ and other uses

6.1 The uses of hæm

6.2 Further discussion of hæm

7. Conclusion

 

ترجمه

1.       مقدمه

1.1.   وفسی، فارسی و گیلکی

1.2.    مجموعه ی حروف ربط هم پایه (هماهنگ)

1.3.   منشاء و اقتباس های تاریخی

1.4.   تکیه (فشار یا تاکید) و آهنگ(جمله)

1.5.   پس زمینه ی اطلاعات گرامری پیرامون وفسی

2.       هماهنگی تقارنی

2.1.   نکات اصلی

2.2.   هماهنگ کننده های تقارنی عبارت اسمی

2.3.   عبارات و بند های فعلی

2.4.   وابسته ی « که» به عنوان هماهنگ کننده

3.       حروف ربط نقض به عنوان هماهنگ کننده

3.1.   نکات اصلی

3.2.   هماهنگ کننده های نقض

3.3.   رویداد اولیه در آهنگ جمله

3.4.    حذف حروف ربط نقض

3.5.   « بلکه»: همسنجی(مقایسه) بعد از جمله منفی

4.       هماهنگ کننده های انفصالی(جداکننده)

4.1.   در سطح جمله

4.2.    در سطح عبارات و بند های فعلی

4.3.   هماهنگ کننده ی « یا اینکه»

5.       حروف هماهنگ کننده اتصالی

5.1.   نکات اصلی

5.2.   هماهنگ کننده های اتصالی

6.       « هم» ، به معنی، همچنین و سایر کاربرد ها

6.1.   کاربرد های « هم»

6.2.   بحث های بیشتر پیرامون « هم»

7.       نتیجه

 

منبع

 

مطالب پیشین:

پروفسور دونالد استیلو و گویش وفسی

داستان های قومی وفسی (Vafsi Folk Tales)

شناسنامه زبان وفسی

سایت www.ethnologue.com ، سایتی جامع و کامل در مطالعه نژاد ها و اقوام جهان می باشد. اصلی ترین قسمت این سایت، معرفی زبان های دنیا است که به طور دقیق، ۶۹۱۲ زبان زنده ی دنیا را در بر می گیرد. زبان وفسی نیز یکی از زبان هایی است که این سایت به معرفی آن پرداخته و اطلاعات زیر را در رابطه با آن ارائه می کند.

Linguistic Lineage for Vafsi

Indo-European (449)

Indo-Iranian (308)

Iranian (87)

Western (72)

Northwestern (54)

Central Iran (12)

Vafsi [vaf] (Iran)

 

Documentation for ISO 639 identifier: vaf

Identifier:  vaf

Name:        Vafsi

Status:       Active

Code set:   639-3

Scope:        Individual

Type:         Living

 

Vafsi

ISO/DIS 639-3: vaf

Population 18,000 (2003).

Region Markazi Province, Arak District, Vafs, near Tafresh.

Dialects Various dialects. Transitional between central Iranian dialects and Talysh; very close to Ashtiani.

Classification Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Northwestern, Central Iran

Language use Speakers also use Western Farsi.

Comments Muslim.

ترجمه

 

اصل و نسب زبان شناختی گویش وفسی

هند و اروپایی

                هند و ایرانی

                            ایرانی

                                 شمال غربی

                                           ایران مرکزی

                                                         وفسی

منبع

 

مستند سازی زبان وفسی

شناسه:  vaf

نام: وفسی

حالت: فعال

سیستم کد گذاری: ۳- ۶۳۹

محدوده(فعالیت): مستقل و یگانه

نوع: زنده

 

منبع

 

وفسی

شناسه در سیستم کد گذاری ISO/DIS 639-3 : vaf

جمعیت: ۱۸۰۰۰(سال ۲۰۰۳)

ناحیه: استان مرکزی، منطقه اراک، وفس، نزدیک تفرش.

لهجه: گویش های گوناگون؛ انتقالی مابین گویش های ایران مرکزی و تالشی.

طبقه بندی: هند و اروپایی، هند و ایرانی، ایرانی، غربی، شمال غربی، ایران مرکزی.

کاربرد سایر زبان ها: وفسی زبانان همچنین با زبان فارسی هم صحبت می کنند.

توضیحات: مسلمان می باشند.

 

منبع

 

توجه:

۱) سیستم ISO 639-3 ، یک استاندارد بین المللی است که برای کد گذاری و شناسایی زبان های دنیا به کار می رود.

۲) در این سایت در معرفی چهار گویش الویری، ویدری، آشتیانی و رودباری گفته شده است که این چهار گویش با زبان وفسی مرتبط می باشند.

Vafsi in Tafresh area

In the Tafresh area there are four languages whose interrelationships or further affiliations to other groups of NWI (Northwest Iranian) have never been defined

 

Vafsi, a seemingly mixed language (spoken in four villages) with features of both the Tatic and the Central Plateau groups, with a heavy overlay of some form of Kurdic; it does not, however, look to be a normal transitional language between any of these groups but rather a later mixture of all three groups, probably due to population movements and language switching

 

Tafreshi

Ashtiani

Amorei

 

ترجمه

 

در ناحیه تفرش، چهار زبان وجود دارد که ارتباط متقابل یا وابستگی آنها به سایر گروه های زبانی شمال غربی ایران، قابل تعریف و تعیین نمی باشد:

 

وفسی، ظاهراً زبانی مرکب و مخلوط است( در چهار روستا صحبت می شود) که ویژگی هایی مشترک از دو گروه زبانی تاتی و فلات مرکزی دارد. همچنین این زبان به مقدار زیادی تحت تاثیر گونه هایی از زبان کردی قرار گرفته است؛ به نظر نمی رسد که زبان وفسی ، یک زبان انتقالی معمولی از این سه گروه زبانی ( تاتی، فلات مرکزی و کردی) باشد بلکه بیشتر می توان گفت که ترکیب و مخلوطی از این سه گروه است که احتمالا در نتیجه ی حرکت جمعیت و تغییر زبان حاصل شده است.

 

تفرشی

آشتیانی

آمره ای

 

 

متن فوق از مقاله پروفسور دونالد استیلو، انتخاب شده است. پروفسور استیلو در این مقاله به شرح و توضیح زبان های شمال غربی ایران می پردازد و آنها را به ۷ گروه اصلی و ۲ گروه فرعی تقسیم می کند.

 

هفت گروه اصلی عبارتند از: تاتی، کردی، گورانی، زازکی / دیملی، کاسپین، فلات مرکزی و بلوچی.

 

دو گروه فرعی عبارتند از: ۱) زبان های ناحیه تفرش ۲) زبان های ناحیه سمنان.

 

ایشان، زبان وفسی را، هم به صورت زیر شاخه ای از زبان تاتی مطرح کرده است(زبان وفسی فرمی غیر عادی از گویش تاتی است) و هم آن را به صورت زبانی مستقل جزو زبان های ناحیه تفرش تقسیم بندی نموده است.

این مقاله را می توانید در سایت موسسه ماکس پلانک آلمان مطالعه نمایید.

زبان تاتی(مادی) و گویش وفسی

همانطور که قبلاً در پست های مختلف این وبلاگ نوشته بودم، گویش وفسی جزو زبان های شمال غربی ایران می باشد. زبان های شمال غربی ایران، خود به هفت زیر گروه اصلی و تعدادی گروه فرعی تقسیم می شود که گویش وفسی جزو زیر مجموعه « تاتی » قرار می گیرد.

برای مطالعه و تحقیق بر روی گویش وفسی، لازمست که با گروه اصلی « زبان های تاتی» بیشتر آشنا شویم. خوشبختانه تا کنون تحقیقات و مطالعات بسیار زیادی بر روی زبان های تاتی(مادی) توسط محققان داخلی و خارجی انجام شده است که می تواند منبع بسیار خوبی برای علاقه مندان به گویش تاتی و وفسی باشد و خوشحالی بیشتر از این بابت که پروفسور دونالد استیلو مطالعاتی را مشترکاً بر روی زبان تاتی و گویش وفسی انجام داده است.

در این پست ابتدا مطالب بسیار کوتاهی درباره این گویش ذکر می شود و سپس منابعی برای مطالعات بیشتر معرفی می گردد.

 

گویش تاتی (Tati Language)

گویش تاتی مسلماً یكی از لهجه های قدیمی زبان فارسی است و اگر اقوال شرق شناسان و زبان شناسان را ملاك بدانیم آثاری از زبان قدیم اقوام ماد، در آن باقی مانده است.

این زبان در زمانهای گذشته، گسترش بیشتری داشته و به استناد شواهد عینی و پژوهشهایی كه انجام گرفته است زمانی همه ی اهالی آذربایجان، قزوین و طارم را فرا می‌گرفت. بعدها با اشاعه زبان تركی، تاتی كم كم از بین رفته و تنها ساكنان چند آبادی در سراسر دیار پیشین، این زبان را نگهداری و تا به امروز رسانده اند. از شمار تاتهای كنونی آمار درستی در دست نیست.

از پیشینه تاریخی و سیر تكوینی این زبان آگاهی چندانی در دسترس نیست، ولی می توان گفت به قول احمد كسروی، تاتی كنونی ادامه و بازمانده آذری است.

اورانسكی نوشته است كه كلمه تاتی، ظاهراً در آغاز بر نژاد و قبیله اطلاق می شده است. قبایل صحرانشین كه اكثراً ترك بوده اند مردم زراعت پیشه و تخته قاپو ایرانی زبان را كه در زیر انقیاد خویش درآورده بودند، تات می خواندند. برخی دیگر از دانشمندان زبان شناس كلمه تات را با تاجیك مربوط می دانند .

ملك الشعرا بهار نوشته است تات به معنای تازیك و تاجیك یعنی فارسی زبانان… ایرانیان از قدیم به مردم اجنبی تاجیك یا تاژیك می گفته اند، چنانچه یونانیان بربر و اعراب، عجم یا عجمی گویند. این الفاظ در زبان دری تازی تلفظ شده و رفته رفته خاص اعراب گردید. ولی در توران و ماوراءالنهر، لهجه های قدیم باقی مانده که در آنها به اجانب، تاجیك می گفتند. لفظ تات در كتیبه های مورخان - قرن هشتم م - آمده است و تاریخی طولانی و پیچیده ای دارد و تغییرات در معنی آن راه یافته و مثلاً به ملل تحت استیلای تركان و بالاخص - در دوره استیلای تركان بر ایران - به ایرانیان اطلاق شده است.

بالاخره لفظ تات به گروه هایی از مردم ایرانی نژاد ساكن ایران و قفقاز اطلاق شده است كه به لهجه های تاتی تكلم می كنند.

نكته دیگری كه باید بر آن توجه داشت این است كه در زبان تركی، تات به معنی لذت و مزه نیز آمده است.

علمی ترین بررسی ها را درباره لهجه های تاتی كه بازمانده زبان پیشین آذربایجان است، احسان یار شاطر در كتاب دستور زبان لهجه های تاتی جنوبی، انجام داده است.

 

یوسف علیخانی، نویسنده ی تات زبان، در سایت قابیل می گوید:« نگارنده این سطور پس از تحقیقات بسیار در محدوده جغرافیایی این زبان به این نتیجه دست یافته است كه می توانیم تاتی را در سلسله جبال البرز از شرق به غرب، ‌تاتی سمنانی،‌ تاتی لواستانی، ‌تاتی ساوجبلاغی، ‌تاتی طالقانی، تاتی الموتی،‌ تاتی مراغی،‌ تاتی رودبارمحمد زمان خانی(رودبار شهرستان كنونی)،‌ تاتی رودباری( رودبار زیتون)، تاتی شاهرودی( خلخال) و تاتی هرزنی بدانیم. در عین حال گویش تنكابنی و گویش اشكوری و گیلكی و مازنی را باید در شمال رشته كوه های البرز به این مجموعه افزود... تاتی تاكستان و شالی و بویین زهرا و وفسی نیز به گونه ای در این مجموعه جای می گیرند كه خود بحثی مفصل می طلبد. جدا از حدود جغرافیایی ایران،‌ بسیاری از مردم جمهوری آذربایجان و چچن نیز به گویش تاتی سخن می گویند».

 

سایت میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی در صفحه ی مردم شناسی خود و تحت عنوان « زبان» نوشته است:

زبان تاتی ( وفس)

درباره گویش عراقی (اراكی) باید گفت كه قبل از پیدایش شهر فعلی اراك، در نقاط مختلف این استان، لهجه های متفاوتی وجود داشت؛ از جمله گویش « تاتی » در منطقه وفس، لهجه مردم شرا (چرّا) و كزاز و سربند، كه هر كدام در صورت و آوا تفاوتهایی با هم داشته و دارند؛ پس از بقای شهر اراك و مهاجرت و اسكان گروه های مردمی با لهجه‌های متفاوت در این ناحیه، یك ترکیب خاصی از لهجه های مختلف به وجود آمد كه تا پیش از پیدایش رادیو، سینما و تلویزیون متداول بود، اما با پیدایش رسانه های گروهی و تسلط زبان (لفظ قلم) با لهجه تهرانی و زبان رسمی دولتی، گویش محلی كم كم فراموش گردید و اینك مردم اراك تا حدی بدون لهجه بوده و كتابی یا تهرانی سخن می گویند. ولی در روستاهای اطراف و خود شهر محاوره پیرمردان و پیر زنان همان لهجه قدیمی می باشد كه بیشتر لغات و الفاظ ریشه در زبان اوستایی و پهلوی داشته كه امروزه در حال نابودی و از بین رفتن است و ضرورت دارد برای حفظ و نگهداری واژه های اصیل و سره قدیمی به روستاها و در بین عشایر رفته و به جستجوی آن پرداخت، تا براین گنجیه ادب دست یافت.

 

در دایره المعارف آزاد ویکی پدیا آمده است:

 

زبان‌های تاتی‌تبار (Tatic)

از دسته زبان‌های ایرانی شاخه شمال‌غربی و بازمانده یکی از گویشهای مادی هستند. گویش‌های این زبان روزگاری از شمال ارس تا سمنان گسترده بود ولی امروزه با ترک‌زبان و فارس‌زبان شدن بخشی از شمال‌غربی ایران تنها جزیره‌هایی از گویشهای تاتی در منطقه بجا مانده است. بزرگترین این جزیره‌ها در منطقه تاکستان استان قزوین دیده می‌شوند. تاتی تاکستان یکی از کهن‌ترین زبان‌های ایرانی است که از دیدگاه زبان شناسی، ارزش ویژه‌ای دارد. بیشترین آمار جمعیتی تات‌های ایران متعلق به دو شهرستان کهن تاکستان و بوئین ‌زهرا می ‌‌باشد. تاکنون هیچ آمار رسمی در مورد تات‌های این دو منطقه ارائه نشده است. تات‌های این منطقه که به تات‌های جنوب شهرت یافته اند، در شهرها و روستاهای زیر زندگی می‌کنند:

 

v     در شهرستان تاکستان، شهر تاکستان و در بخش اسفرورین، شهر اسفرورین و روستای قرقسین، تات زبان اند.

v     در شهرستان بوئین زهرا، شهرهای شال، دانسفهان و روستاهای خیارج، خوزنین، خروزان، ابراهیم‌آباد و سگزآباد و … تات زبان اند.

v     تاتهای خلخال، جیرنده، کلور، طارم، عنبران، میناباد، میرزانق، کلش، سروآباد، پیله‌زیر، پیله‌رود، جید، لرد، شاهرود، تولش، عنبران علیا، لنکران و ماسالی جمهوری آذربایجان.

به طور کلی زنجیره مناطق تات‌نشین از شهر تاکستان شروع شده و به سمت جنوب و جنوب شرقی ادامه می‌‌یابد و در نهایت در شهرستان بوئین زهرا به روستای تاریخی سگزآباد پایان می‌یابد.

 

v     در استان مرکزی (منطقه وفس) نیز روستاهای وفس، چهرقان، گورچان و فرک به زبان تاتی صحبت می‌‌نمایند. این روستاها به فاصله 100 تا 120 کیلومتری شهر اراک و در شمالی‌ترین نقطه استان مرکزی واقع شده اند. مناطق کوهستانی و خوش آب و هوا و شغل مردم روستاها کشاورزی، باغداری و دامداری است که به دلیل مواجه شدن با کمبود آب و عدم توجه مسئولین به نیاز مردم و نیروهای انسانی جوان، به شدت روستها خالی از سکنه می‌‌شوند و در شهرهای مانند تهران، قم، اراک، کرج و ... سکونت می‌‌نمایند.

 

در این میان از مهمترین و دست نخورده‌ ترین گویش تاتی یعنی گویش اشتهاردی که در استان تهران قرار دارد نام برده نشد حال آنکه طبق کتاب تات نشینهای بلوک زهرا، نوشته جلال آل احود این گویش شاید خالصترین گویش زبان تاتی باشد چون منطقه اشتهارد که در سر راه کرج به بویین زهرا در 80 کیلومتری کرج و 25 کیلومتری بویین زهرا قرار دارد به علت خشکی و کمی آب از دستبرد کوچ نشینهای ترک در امان بوده و مردم آن همچنان زبان قدیم خود را حفظ کرده اند.

 

مطالب پیشین:

 

گویش وفسی (Vafsi)

 

پروفسور دونالد استیلو و گویش وفسی

 

داستان های قومی وفسی (Vafsi Folk Tales)

 

 

علاقه مندان برای مطالعه بیشتر درباره ی زبان مادی می توانند به لینک های زیر مراجعه کنند:

 

زبان‌های تاتی‌تبار( دایره المعارف آزاد ویکی پدیا)

 

مسئله تات و تاتی در ایران(سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران)

 

زبانهای ایرانی شاخه‌ای از زبان‌های آریایی (هند و ایرانی)

 

زبان تاتی( به همراه نمونه هایی از گویش تاتی)

 

ملاحظاتی درباره زبان كهن آذربایجان.

 

نگاهی به پیشینه و گستره تاتی( به همراه نمونه هایی از گویش تاتی)

 

واژگان تات و تاتی.

 

عزیز و نگار - بازخوانی یک عشقنامه ( سایت قابیل)

Vafsi and Gurchani

Vafsi and Gurchani

 

Vafsi is a Northwest Iranian language. This group consists of 7 subgroups – Tatic, Kurdish, Gurani, Zazaki/Dimli, Caspian (Gilaki and Mazanderani), Central Plateau, Baluchi) – and include a multiplicity of languages, all of which have a probable time depth of ±2800 years separation from Southwest Iranian (which includes Persian), even though both branches are in the Iranian language family. Vafsi belongs to the Tatic subgroup and is spoken in four villages in west central Iran, located between Hamadan, Saveh, and Arak, almost equidistant from these three cities. The names of the four villages are Vafs, Chehreqan, Gurchan, and Fark, and the language has an estimated total of some 20,000 speakers, many of whom now reside outside of Vafs, primarily in Tehran.

ترجمه

 

وفسی و گورچانی

 

وفسی جزو گروه زبان های شمال غربی ایران می باشد. این گروه خود شامل هفت زیر گروه اصلی تاتی، کردی، گورانی، زازکی/دیملی، کاسپین(گیلکی و مازندرانی)، فلات مرکزی و بلوچی و همچنین تعداد زیادی از زبان ها است که احتمالاً همگی پیشینه ی تاریخی ۲۸۰۰ ساله دارند. گروه های زبانی شمال غربی و جنوب غربی ایران (که شامل فارسی هم می شود) با اینکه هر دو متعلق به خانواده زبان های ایرانی هستند ولی به طور کلی از یکدیگر مجزا می باشند.

وفسی به زیر گروه اصلی « تاتی » تعلق دارد و در چهار روستا در غرب ایران صحبت می شود. این چهار روستا مابین همدان، ساوه، اراک و به فاصله مساوی از هر سه  قرار دارند. نام این چهار روستا، وفس، گورچان، چهرقان و فرک می باشد. به طور تخمینی حدود ۲۰۰۰۰ نفر به این زبان صحبت می کنند که در حال حاضر اکثر آنها در خارج از وفس و اکثراً در تهران سکونت دارند.

 

منبع

صرف فعل های وفسی

در این پست، به عنوان نمونه به صرف یکی از افعال وفسی می پردازیم. امیدوارم با ارائه همین یک نمونه، همشهریان عزیز وفسی خود به تمرین و صرف افعال مختلف وفسی بپردازند که این کار جدا از جالب و مهیج بودنش، باعث تقویت ریشه ای زبان وفسی می شود. این فعل و زمان های صرف شده ی آن از بخش« صرف فعل های وفسی »، از کتاب« گویش های وفس، تفرش و آشتیان» انتخاب شده است. زمان ها را خودم مشخص کرده ام ولی باقی مطالب عیناً نقل گردیده است.

 

فعل مورد صرف: فعل« سییَنْ » به معنی « رفتن»

 

زمان های گذشته و زمان آینده

 

 

 

زمان حال و فعل امر

 

قصه های عامیانه وفسی (Vafsi Folk Tales)

 

داستان های قومی وفسی، همراه با سی دی صوتی   24 داستان با گویش گورچانی از زبان وفسی  آوانویسی، ترجمه و شرح و توضیح از دونالد استیلو   بیان شده توسط غضنفر محمودی و مشهدی مهدی جمع آوری شده توسط  لورنس اِلوِل- سادِن   یک کتاب و دو عدد سی دی انتشارات رآیکرت آلمان زبان انگلیسی سال 2004 م. 288 صفحه 750 گرم؛ ابعاد کتاب: 5/24 سانتیمتر جلد کتاب: پارچه کتان شابک: 5-423-89500-3   قیمت 88 یورو

Vafsi Folk Tales, w. Audio-CD Twenty Four Folk Tales in the Gurchani Dialect of Vafsi. Transcribed, translated and annotated by Donald L. Stilo Narrated by Ghazanfar Mahmudi and Mashdi Mahdi. Collected by Lawrence P. Elwell-Sutton   Artikeltyp: Buch REICHERT Ln: Englisch 2004. 288 p. Gewicht: 750 g Abmessung: 24,5 cm Einband: Buchleinen ISBN: 3-89500-423-5 EUR 88,00

 

همانطور که در این پست نوشته بودم، پروفسور دونالد استیلو، استاد برجسته بین المللی زبانشناسی، تا کنون تحقیقات گسترده ای پیرامون گویش وفسی انجام داده است که نتیجه ی این تحقیقات و پژوهش ها، تالیف و انتشار مقالات و کتاب ها و همچنین شرکت در کنفرانس ها و همایش های علمی زبانشناسی در رابطه با گویش وفسی بوده است. کاملترین و جامع ترین اثری که ایشان تا به حال در مورد گویش وفسی منتشر کرده اند، مجموعه ای تحت عنوان «قصه های عامیانه وفسی» می باشد. این مجموعه که شامل یک کتاب و دو عدد سی دی صوتی است در سال 2004 انتشار یافت. دکتر استیلو در سال 2003 میلادی، در مقاله ای با عنوان « پروژه ای جدید در رابطه با فولکلور و گویش های ایرانی »(New Project on Iranian Folklore and Dialects)، مراحل تهیه و تولید این مجموعه را به طور کامل شرح می دهد. این مقاله که به زبان انگلیسی می باشد هم اکنون بر روی سایت شرکت آلکس (یکی از حامیان اصلی مالی این پروژه) قرار دارد که می توانید ملاحظه بفرمایید.

به دلیل اهمیت موضوع و همچنین راحتی کار خوانندگان وبلاگ، متن این مقاله را ترجمه کردم که در ادامه می توانید آن را ملاحظه بفرمایید. از همشهریان عزیز وفسی خواهش می کنم که حتماً متن مقاله را تا انتها بخوانند و نظرات خود را از بنده و سایر خوانندگان وبلاگ دریغ نفرمایند.

 

 متن ترجمه شده ی مقاله:

 

تحقیقات جدیدی بر روی زبان های ایرانی که هم به بعد زبانشناسی و هم به بعد فولکلور و فرهنگ قومی می پردازد توسط « دکتر دونالد استیلو »(Dr. Donald L. Stilo) و در« موسسه ماکس پلانک آلمان » (Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology) انجام شده و به زودی تحت عنوان « قصه های عامیانه وفسی»   (Vafsi Folk Tale)، توسط « انتشارات رآیكِرت ویرلگ »(Reichert Verlag) در شهر « ویسبادن » آلمان (Wiesbaden) به چاپ خواهد رسید. این مجموعه توسط « پروفسور اُلراك مارزوف» (Professor Ulrich Marzolph) در« بخش دایره المعارف داستان ها »(Enzyklopädie des Märchens) از « آکادمی وسِنسْ کَفتِن »(Akademie der Wissenschaften) در شهر« گیتینگن »(Göttingen) ویرایش شده و ایشان یادداشت هایی در زمینه فولکلور به آن افزوده اند.

به خاطر حمایت های سخاوتمندانه ی مالی « شرکت آلِكس »(ILEX Foundation) هم اکنون این امکان وجود دارد تا دیسک صوتی دیجیتالی نیز به همراه این مجموعه از داستان های وفسی انتشار یابد.

 

این مجموعه حاوی 24 داستان قومی است كه در آگوست سال 1958 میلادی و در ایران، توسط پژوهشگر برجسته انگلیسی « لورنس اِلوِل- سادِن »(Laurence Elwell-Sutton)  بر روی نوار کاست ضبط شده است.

این داستان ها توسط دو گوینده محلی با« گویش گورچانی از زبان وفسی »(the Gurchani dialect of Vafsi) بیان شده است، یکی « غضنفر محمودی » و دیگری« مشهدی مهدی » که در آن زمان به ترتیب 16 و 60 سال سن داشتند. هر دو سخنگو اهل روستای گورچان که تقریباً در 89 کیلومتری شمال اراک قرار دارد، بودند. طول زمان مکالمات ضبط شده نیز در حدود 4 ساعت است که به طور مساوی بین هر دو سخنگو، تقسیم شده است و به طور کلی در حدود 15000 لغت را در برمیگیرد.

 

تحقیقات و آماده سازی این مجموعه توسط « سازمان دویسچ فورسچ گیمینسچفت »(Deutsche Forschungsgemeinschaft) از طریق جایزه ای که به « پروفسور مارزوف »(Professor Marzolph) در « بخش دایره المعارف داستان ها» (Enzyklopädie des Märchens) اعطا کرده بود، پایه ریزی گردید. دکتر استیلو كه در بین سال های 1963 تا 1976  و به مدت 5 سال در ایران بر روی گویش وفسی كار كرده بود در سال 1997 به این پروژه ملحق شد. وظیفه ی استیلو این بود كه با استفاده از داستان های ضبط شده و همچنین یادداشت های « پروفسور لورنس اِلوِل- سادِن »(Professor L. P. Elwell-Sutton)، اولا" داستان های وفسی را آوانویسی و ترجمه كند و سپس گرامر زبان وفسی را تهیه نماید.

 

                          

 

پیشینه پروژه وفسی

بعد از فوت « پروفسور لورنس اِلوِل- سادِن »(Professor L. P. Elwell-Sutton) در سال 1984، مجموعه گرانبهای نوارهای ضبط شده او در طی سال ها در ایران، توسط همسر خیرخواه او « خانم آلیسون اِلوِل- سادِن »(Mrs. Alison Elwell-Sutton) به« پروفسور مارزوف » سپرده شد. این مجموعه بزرگ از داستان ها، بیشتر شامل متریال های زبانشناسی و فولکلور به زبان فارسی بود ولی همچنین شامل 24 داستان به زبان وفسی به همراه دفترچه یادداشتی پیرامون  آوا نویسی و ترجمه این داستان ها توسط « پروفسور اِلوِل- سادِن » نیز بود. این یادداشت ها نشان می داد که« پروفسور اِلوِل- سادِن » برای ترجمه داستان ها، تلاش و کوشش زیادی انجام داده اند. من فکر می کنم به دلیل پیچیدگی گرامر وفسی و همچنین به دلیل آشنا نبودن ایشان با این زبان، « اِلوِل- سادِن » هرگز نتوانست آنها را به صورت قابل فهمی بازنویسی كند و یا در حدی قابل فهم باشد كه بتوان آن را چاپ كرد. به همین دلیل او این داستانها را تا آخر عمرش به صورت نیمه كاره رها كرد .

 

وفسی و گورچانی

وفسی یکی از « زبانهای شمال غربی ایران »(Northwest Iranian language) می باشد. این مجموعه شامل هفت زیر گروه می باشد( تاتی، كردی، گورانی، زازكی/ دیملی، كاسپین[گیلكی و مازندرانی]، فلات مرکزی و بلوچی ) كه تعداد بسیار زیادی از زبانها را در بر می گیرند؛ همه این زبانها دارای قدمت احتمالی 2800 ساله و از زبان های جنوب غربی ایران(كه فارسی را نیز شامل می شود) مجزا می باشند.

وفسی به « زیر گروه تاتی»(Tatic subgroup) تعلق دارد و در چهار روستا در غرب مرکز ایران با آن صحبت می شود؛ محلی مابین همدان، ساوه و اراک كه تقریباً با فاصله مساوی از این سه شهر قرار دارند. نام های این چهار روستا عبارتند از وفس، چهرقان، گورچان و فرك، و در حال حاضر حدوداً 20000 نفر با این زبان صحبت می کنند. همچنین هم اکنون، بسیاری از آنها وفس را ترك كرده و در تهران(در درجه اول) زندگی می کنند.

در اینجا به منظور نشان دادن یگانگی زبان وفسی، یک مثال ساده با استفاده از اساسی ترین لغات، آورده شده است. تفاوت ها كاملا" واضح می باشد حتی برای کسی كه فارسی نمی فهمد:

 

             

 

روش و شیوه انجام پروژه و تحقیقات

پروژه « قصه های عامیانه وفسی »، در سال های 1997 تا 2000 در دانشگاه « گیتینگن »(Göttingen) در حال اجرا بود. در ابتدا یادداشت های دستی « اِلوِل- سادِن »، به طور تدریجی به فایل های متنی بر روی کامپیوتر تبدیل شدند. مرحله بعدی مقایسه این یادداشت ها با داستان های ضبط شده بود تا از طریق تکرار كردن نوار، اصلاحات و پالایش های ضروری صورت گیرد و ویرایش های لازم در نتیجه سرعت بیان دو سخنگو انجام شود. پس از آن، استیلو به کار بر روی داستان ها پرداخت و تا حد 95 درصد، آنها را تصحیح و کامل نمود؛ واضح است که 5 درصد باقی مانده فقط با کمک افراد و سخنگویان محلی قابل پردازش و تصحیح بود.

مرحله بعدی عبارت بود از، دعوت یک سخنگوی محلی از روستای وفس تا در زمینه این داستان ها به استیلو کمک کند. این کار در ژولای سال 2000 انجام شد و دو جلسه که هر کدام سه و نیم روز بود برگزار گردید. هنوز هم نکات و موارد نامفهومی در گویش وفسی وجود دارد كه حتی سخنگوی محلی نیز نمی تواند آن را حل كند، با این وجود رونوشت و ترجمه ها هم اکنون آماده چاپ هستند و مجموعه نهایی به همراه دیسک فشرده صوتی مربوط به متن ها، انتشار خواهد یافت.

این داستان های قومی با گویش وفسی از هر دو جهت فولکلور و زبانشناسی بسیار با ارزش می باشند. هدف، دستیابی به یك ترجمه بود كه تا حد امکان به لغات وفسی و گرامر ساختاری این گویش نزدیک باشد تا از این طریق منبعی برای زبانشناسان و ایرانشناسان علاقه مند به مطالعات زبانشناسی فراهم شود و همینطور اجازه می دهد به علاقه مندان مطالعات فولکلور و فرهنگ قومی، تا به اندازه کافی به گرامر و سنخ شناسی داستان ها و همچنین به منظور و یا مفهوم اخلاقی داستان ها دسترسی داشته باشند و یا به سوی سایر ویژگی های موجود در داستان ها گرایش یابند.

 

مجموعه ی « داستان های قومی وفسی » در حقیقت اولین مجموعه از دو مجموعه ی پروژه شده در این زبان می باشد. مرحله ی بعدی انتشار کتابی تحت عنوان « گرامر زبان وفسی » می باشد. این کتاب در برگیرنده  شرح و توضیح گسترده و جامع گرامری از زبان وفسی می باشد. پیش نویس این کتاب كه بالغ بر 900 صفحه است، هم اکنون آماده شده است. گرامر این کتاب در درجه اول بر مبنای گویش وفس و در درجه دوم بر مبنای گویش گورچان می باشد. این ترجیح و تفاوت از اینجا ناشی می شود که من به مدت 5 سال، به طور گسترده و عمیقتر و از طریق ارتباط مستقیم با تعداد زیادی از افراد و سخنگوهای محلی از روستای وفس، بر روی گویش وفسی کار کرده ام. من به افراد و سخنگو های محلی از گورچان دسترسی نداشتم و کل اطلاعات من از گویش گورچانی، محدود به همان چهار ساعت مکالمه ای بود که در بالا توضیح دادم.

من به آینده می نگرم و انتظار دارم کتاب گرامر در سال 2004 چاپ شود.

 

دونالد استیلو

 

پایان مقاله

 

دو مطلب:

1) قبلاً شنیده بودم که آقای عباس رضا خان دارابی با دعوت یکی از دانشگاه های اروپایی، به آن دانشگاه  رفته و با گویش وفسی با دانشجویان و اساتید صحبت کرده است، به احتمال خیلی زیاد منظور دکتر استیلو از سخنگوی محلی، همین آقای دارابی می باشد.

2) متاسفانه کتاب گرامر وفسی که دکتر استیلو انتظار چاپ آن را در سال 2004 داشت، فعلاً چاپ نشده است. ایشان در جواب نامه ی ما(من و برادرم) نوشته بودند که هم به دلیل مشکلات مالی و هم مشکلات فنی و علمی، فعلاً این کتاب چاپ نشده است.

 

تعدادی از سایت های فروشنده ی مجموعه«قصه های عامیانه وفسی»

 

1) سایت buecher (آلمانی)                       2) سایت kastadt (آلمانی)

3) سایت yatego (انگلیسی)                     4) سایت booxtra (آلمانی)

5) سایت A&M (آلمانی)                            6) سایت آمازون (فرانسوی)

 

 

مطالب پیشین: پروفسور دان استیلو و گویش وفسی

 

جواب به نظرات نظر

آقای حیدری!، من هم خیلی دوست دارم یک نسخه از این مجموعه را داشته باشم. ولی مشکل، نحوه ی تهیه آن می باشد؛ بعید می دانم ما که در ایران هستیم بتوانیم از طریق اینترنت آن را تهیه کنیم. البته هستند کتاب فروشی های بزرگی(در تهران) که حاضرند این کتاب را در کشورهای دیگر تهیه کنند و با قیمتی بالاتر آن را در ایران تحویل دهند. در هر حال اگر هستند دوستانی که تمایل به تهیه این مجموعه دارند به بنده اعلام کنند تا اگر راه حلی پیدا شد به آنها اطلاع دهم(البته آقای حیدری، فکر می کنم شما که در دوبی تشریف دارید راحت تر از ما بتوانید این مجموعه را تهیه کنید).

 

متن اصلی مقاله

Publications - Donald L. Stilo on a New Project on Iranian Folklore and Dialects

A new work on Iranian languages, linguistics, and folklore, entitled Vafsi Folk Tales, by Dr. Donald L. Stilo, presently at the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, is forthcoming from Reichert Verlag, Wiesbaden. The volume was edited and provided with additional annotations on the folklore by Professor Ulrich Marzolph of the Enzyklopädie des Märchens of the Akademie der Wissenschaften zu Göttingen. With generous financial support from the ILEX Foundation, it is now possible to prepare a digitally remastered audio compact disc to accompany this collection of Vafsi tales.

The volume consists of 24 folk tales collected in Iran in August 1958 by the eminent British scholar, Laurence Elwell-Sutton, on a reel-to-reel tape recorder. The tales were narrated on these tapes by two speakers of the Gurchani dialect of Vafsi, Ghazanfar Mahmudi and Mashdi Mahdi, who were then respectively 16 and about 60 years old. The two speakers were from the village of Gurchan, some 89 kilometers north of Arak. The actual recording covers approximately 4 hours of spoken Vafsi, about equally divided between Mahmudi and Mahdi, for a total of some 15,000 words.

The research for and preparation of this volume was funded by the Deutsche Forschungsgemeinschaft through a grant awarded to Professor Marzolph at the Enzyklopädie des Märchens. Dr. Stilo, who had conducted five years of linguistic fieldwork in Iran on Vafsi, extended over a period from 1963 to 1976, joined the project in 1997. Stilo’s task was to use the recordings and Professor L. P. Elwell-Sutton’s notes to transcribe and translate the Vafsi tales and then to write a grammar of the language.

A History of the Vafsi Project

After the death of Professor Elwell-Sutton in 1984, his rich collection of materials tape-recorded in Iran over the years was entrusted to Professor Marzolph through the generosity of his widow, Mrs. Alison Elwell-Sutton. This large collection of invaluable folkloric and linguistic material consists predominately of folk tales narrated in Persian, but also includes 24 tales in Vafsi as well as the notebook containing Elwell-Sutton’s diligent efforts at transcribing these tales. Because of the complexity of Vafsi grammar and since he was not familiar with the language, I assume Elwell-Sutton never felt the tales were completely intelligible or that they were transcribed accurately enough to be publishable. As a result, they were left as an unpublished draft at the time of his death.

Vafsi and Gurchani

Vafsi is a Northwest Iranian language. This group consists of 7 subgroups – Tatic, Kurdish, Gurani, Zazaki/Dimli, Caspian (Gilaki and Mazanderani), Central Plateau, Baluchi) – and include a multiplicity of languages, all of which have a probable time depth of ±2800 years separation from Southwest Iranian (which includes Persian), even though both branches are in the Iranian language family. Vafsi belongs to the Tatic subgroup and is spoken in four villages in west central Iran, located between Hamadan, Saveh, and Arak, almost equidistant from these three cities. The names of the four villages are Vafs, Chehreqan, Gurchan, and Fark, and the language has an estimated total of some 20,000 speakers, many of whom now reside outside of Vafs, primarily in Tehran.

To convey just a flavor of the uniqueness of Vafsi, here is one simple sentence using only very basic words. The differences should be obvious even to someone who does not understand Persian:

 

Methodology and Procedures

The Vafsi Folk Tales Project was conducted in Göttingen from 1997 to 2000. First, Elwell-Sutton’s handwritten transcriptions were gradually converted to word-processing documents on a computer directly from his notes. The next stage consisted of comparing these transcriptions with the actual recorded material, through untold replays of the tapes, in order to make the necessary corrections and refinements from the often rapid narrations of the two speakers. After Stilo had reworked the tales to about 95% accuracy, it became clear that the last 5% would have to be corrected and completed with the help of native speakers of Vafsi.

The next step was to invite a native speaker from the village of Vafs to assist Stilo with the Elwell-Sutton folk tales. This stage of the work was conducted in early June, 2000, and consisted of two sessions of about three and a half days each. While there are still some problem points in the Vafsi narrations that even a native speaker could not figure out, the transcriptions and translations are now ready to go to press and the finalized volume will be published with the compact disc of the audio recordings of the texts to accompany the volume.

These folk tales in Vafsi will be valuable both for their folkloric as well as their linguistic content. The aim was to attain a translation that would remain as close as possible to the Vafsi words and structures in order to make the texts available to linguists and Iranists interested in linguistic issues and still allow those interested in the folkloric issues adequate access to the structure and typology of the tale, the goal or moral of the tale, or attitudes towards different issues addressed in the tales.

The present volume of Vafsi folk tales is the first of two projected volumes on this language. Future publication will include next A Grammar of Vafsi, a comprehensive grammatical description of Vafsi, the draft version of which is now completed and is approximately 900 pages in length. The Grammar is based primarily on the dialect of Vafs and secondarily on that of Gurchan. The difference in precedence given to the two dialects stems from a much deeper and broader familiarity with the former dialect based on five years of direct fieldwork I conducted with various native speakers from the village of Vafs. No direct access to native speakers of Gurchani was available to me and materials on this dialect are restricted exclusively to the four hours of recorded materials described above. I am looking forward to seeing the Grammar through press by 2004.

Donald L. Stilo

 

لالائی وفسی

لالا لالا  خَوْ  اَرْکَری                       لالا لالا خواب میکنی

دوُرَرْ  بَری  اَوْ  اَرْکَری                   کوزه  بَری آب میکنی

بِبَمْ  چیرا  نُو ارْکَری                         ببم چرا نگاه میکنی

تَمِنْ  دِلُمْ  شادْ  اَرْکَری                     دل من را شاد میکنی

 

لالا لالا  خَوْ  اَچُّوَ                           لالا لالا خواب میرود

سَرینِسْتَ  اَوْ  اَچُّوَ                         بالا سرش آب میرود

هاپَرْسْ  بَوینْ  کایْ  اَچُّوَ                  بپرس ببین کجا میرود

نَنیْ  قُرْبانِیْ  اَچُّوَ                              ننه بقربانت میرود

 

لالا لالا  لازَ  جانُمْ                          لالا لالا پسرجانم

اَسْتَ  دَرْدی  تَمِنْ  گانُمْ                           درد تو بجانم

اَزْکِ  زوُوانی  نَجانُمْ                      من که زبانت ندانم

زوُتَرْ  بُسْ  اِی  لازَ  جانُمْ        زودتر بخواب ای پسر جانم

 

لالا لالا  لالارْکَرِ                               لالا لالا  لالامیکند

تَمِنْ  لازَمْ  خَوْ  اَرْکَرِ                      پسر من خواب میکند

اَزْ  نازْ  دِلُمْ  اَوْ  اَرْکَرِ                         از ناز دلم آب میکند

نوُرِ  چَمُمْ  خَوْ  اَرْکَرِ                      نور چشمم خواب میکند

نَنِسْ  دِلیزْ  اَوْ  اَرْکَرِ                          دل ننه اش آب میکند

سوُوایْ  اَچوُ  کاوْ  اَرْکَرِ                  فردا میرود بازی میکند

 

                        تَکْ  بَنْدِسْ  شیرُ  شِکَّرِ                   دست بندش شیر و شکر[دو رنگ] است

اُرْدوُ  دَ  دَوا  اَرْکَرِ                         در اردو دعوا میکند

                                  تَمِنْ  لازَمْ  خَوْ  اَرْکَرِ                      پسر من خواب میکند 

 

توجه: مطالب بالا عیناً از کتاب نقل شده است و اگر اشتباهی وجود دارد یا به دلیل اشتباه مولف است و یا به دلیل گذر زمان و تغییر نحوه تلفظ یا نوشتن کلمه.

 

منبع: کتاب «گویش های وفس، تفرش و آشتیان»؛ شماره 11 مجله «ایران کوده»؛ محمد مغدم؛ صفحات 120و121؛ سال 1318ش.

پروفسور دونالد استیلو و گویش وفسی

Professor Donald Stilo

پروفسور دونالد استیلو

 

واقعا" باعث افتخار، خوشحالی و مسرت است که دانشمندی بزرگ و شخصیت علمی برجسته ای همچون« پروفسور دونالد استیلو »، عمری را به تحقیق در گویش وفسی گذرانده و علاوه بر تالیف و انتشار آثار فراوان در زمینه این گویش و گویش تاتی، هم اکنون همانند یک وفسی، با این گویش، صحبت نیز می کند. امیدوارم ما وفسی ها نیز قدر و منزلت زبان تاریخی خودمان را بدانیم و بتوانیم آن را برای نسل های آینده حفظ کنیم.

 

پروفسور دان استیلو، دانشمند زبان شناس آمریکایی است که بیشتر عمر خود را به تحقیق در مورد زبان های ایرانی گذرانده است و هم اکنون زبان فارسی را همانند یک ایرانی، صحبت می کند. آقای دکتر استیلو سالیان زیاد در چند دانشگاه معتبر از جمله U.C.L.A ]دانشگاه كالیفرنیا ـ شعبه شهر لوس‌آنجلس[ مشغول تدریس در رشته زبان‌شناسی بوده است. بیوگرافی مختصر علمی ایشان در زیر می آید:

در سال 1963 درجه لیسانس از دانشگاه جورج تاون (Georgetown) در رشته زبان‌شناسی؛

در سال 1968 درجه فوق لیسانس از دانشگاه  جورج تاون (Georgetown) در رشته زبان‌شناسی؛

در سال 1971 درجه دكترا از دانشگاه میشیگان (Michigan) در رشته زبان‌شناسی نظری و زبان‌های ایرانی؛

از سال 1971 تا 1977 با سمت استادیار دانشگاه یو.سی.ال.ا (U.C.L.A) تدریس زبان فارسی و زبان شناسی ایرانی ؛

از سال 1988 تا 1996 با سمت استاد دانشگاه سیتل (ایالت واشنگتن) تدریس زبان فارسی و زبان شناسی زبان‌های خاورمیانه؛

از سال 1996 تا 2000 همكاری با آكادمی علوم آلمان و پژوهش درباره زبان هندواروپایی؛

از سال 2000 تا 2005 تدریس در دانشگاه لایپزیك (Leipzig) آلمان در رشته زبان‌های ایرانی (آذری. وفسی و فلكلور)؛

از سال 2006 در دانشگاه استكهلم (Stockholm) سوئد درباره تاثیر زبان تالشی بر آذری و آذری بر تالشی مشغول پژوهش و تدریس است؛

ایشان چند سال پیش از انقلاب به مدت پنج سال در ایران در نقاط گوناگون، مانند سمنان و طالش و آذربایجان و ساوه و ...، مشغول بررسی درباره گویش‌های مختلف، به ویژه گویش‌های آذری، تاتی و وفسی بوده و تحقیقات وسیعی در مورد زبان‌شناسی زبان های ایرانی به عمل آورده است.

اخیرا هم با همکاری دکتر تلطف، دو جلد كتاب به زبان فارسی و انگلیسی درباره ایران تحت عنوان Modern Persia منتشر نموده است.

آقای استیلو برای مطالعات علمی، علاوه بر حضور 5 ساله در ایران، یك سال در فرانسه و 8 سال در آلمان به سر برده و به زبان‌های روسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، اسپانیولی، تركی، فارسی و ارمنی تسلط دارد. 

 

تحقیقات پروفسور دان استیلو در مورد گویش وفسی:

 

همانطور که در بالا ذکر شد، دکتر استیلو، قبل از انقلاب به مدت 5 سال در ایران(تهران) حضور داشته و به مطالعه درباره زبان های ایرانی پرداخته است؛ ایشان در این مدت بیشتر وقت خود را به مطالعه زبان وفسی و فولکلور وفسی گذرانده است به طوری که تز دکترای ایشان مقاله ای در مورد گویش وفسی بود.

به گفته سایت « موسسه ماکس پلانک» آلمان، این حضور در بین سال های 1963 و 1976 بوده است و ایشان در این مدت و از طریق وفسی هایی که به تهران مهاجرت کرده بودند به تحقیق بر روی گویش وفسی پرداختند. در تماس هایی که با ایشان(از طریق ارسال ایمیل، با کمک برادرم) برقرار کردم، بیان کردند که علاوه بر حضور 5 ساله در تهران به مدت دو هفته نیز به وفس رفته اند و مطالعات خود را در آنجا ادامه داده اند. استاد عزیزالله سمیعی نیز ضمن تایید این مطلب گفتند که آقای احمد خان دارابی (ساکن اراک)، با آماده سازی زمینه، از دکتر استیلو برای حضور در وفس دعوت کردند و ایشان در این مدت با حضور در میان جمع های وفسی به خصوص تجمعات زنان، به صحبت (با گویش وفسی) با آنها می پرداخت.

من و برادرم، چندین نامه برای  دکتر استیلو ارسال کردیم و ایشان نیز تقریبا" به همه آنها جواب داد. ایشان همچنین از ما درخواست کرند تا جایی که می توانیم، صحبت های پیرمردان و پیرزنان وفسی را ضبط و ذخیره کنیم تا این گویش برای همیشه باقی بماند.

 

نکته با اهمیتی که وجود دارد، این است که پروفسور استیلو در سال های 2000 تا 2005 به تدریس گویش وفسی در تعدادی از دانشگاه های آلمان پرداخته است( نمی دانم که آیا در حال حاضر نیز، این گویش را تدریس می کنند یا نه؟)؛ اما نکته ای که روشن است این مطلب می باشد که مطمئنا" شاگردانی که ایشان در طی این 5 سال تربیت کرده اند، حتما" راه ایشان را در تدریس و تحقیق بر روی گویش وفسی ادامه خواهند داد.

 

نکته دیگر اینکه به واسطه ی تلاش های این استاد گرامی، در حال حاضر، گویش وفسی یکی از گویش های مورد توجه و شناخته شده در جهان می باشد و دانشمندان مختلف زبانشناسی از نتیجه ی تحقیقات و کتاب های دکتر استیلو در کتاب ها و تحقیقات خود استفاده کرده اند و می توانم بگویم که هر جای اینترنت را برای یافتن مطالبی در مورد گویش وفسی سرچ کردم، حتما" نام ایشان نیز در کنار آن مطالب وجود داشت که واقعا" ایجاب می کند، جامعه وفسی  تشکر و قدردانی در خور(حالا به هر نحوی که شده) از ایشان نماید.

 

تحقیقات، تالیفات و انتشارات دکتر استیلو درباره  گویش وفسی به شکل های مختلفی چون، تدریس، شرکت در سمینار، ارائه مقاله، چاپ کتاب، تهیه دیسک های فشرده و ... ارائه شده است و من از طریق جستجو در اینترنت توانستم به تعدادی از آنها دست پیدا کنم که فقط لیست نام آنها را در زیر می آورم و در پست های آتی در مورد هر یک از آنها بیشتر توضیح خواهم داد:

1) مقاله ای با عنوان « گرامر وفسی - تاتی»؛ تز دکترای پروفسور استیلو در سال 1971؛

2) ارائه مقاله ای با عنوان « رویه های فاعلی/ مفعولی و ترکیبی در وفسی »، در کنفرانس انجمن مطالعات خاورمیانه؛ آمریکای شمالی، ایالت نئو اورلِ آن؛ 22 تا 25 نوامبر سال 1985؛

3) کار منسجم و پیوسته بر روی فولکلور زبان وفسی از سال 1997 تا سال 2000 میلادی؛

4) ارائه سخنرانی با عنوان « ساختارهای چندگانه در وفسی، فاعلی و مفعولی/ الزام osv و دستور sov » در کنفرانس « نقش های معنایی جهانی در زبان» در دسامبر سال 2002 به مدت 1 ساعت؛

5) نوشتن مقاله ای با عنوان « ساختارهای هماهنگ زبانی در سه گویش شمال غربی ایران، وفسی، فارسی و گیلکی » برای قرار گرفتن در کتابی تحت عنوان « ساختارهای هماهنگ » نوشته ی « مارتین هاسپلماس»؛ سال 2004 میلادی؛

6) چاپ و انتشار مجموعه ای تحت عنوان « داستان های قومی مردم وفس» در سال 2004 ، که در حقیقت بررسی فولکلور مردم وفس می باشد. این مجموعه شامل یک کتاب و دو سی دی است که در حال حاضر، در سایت های اینترنتی خارجی به قیمت 88 یورو به فروش می رسد( مراحل تهیه این مجموعه، داستان مفصلی دارد که در آینده توضیح خواهم داد).

7) و مهمترین اثر، که دکتر استیلو از چند سال گذشته روی آن کار می کنند و خوشبختانه قسمت اعظمی از آن آماده شده است؛ کتابی تحت عنوان « گرامر وفسی –  تاتی » در 900 صفحه که امیدوارم به زودی به چاپ برسد.

تصاویر دیگری از پروفسور دان استیلو:

 

Ethnic Dance                                      سفر به استرالیا

 

در حال صحبت با یکی از دانشجویان              همراه با دانشجویان زبانشناسی

 

منابع:

1) سایت موسسه ماکس پلانک آلمان، صفحه Donald Stilo.

2) سایت آذرپادگان؛ مقاله « زبان آذري، يا زبان باستان آذربايگان»؛ نادرپیمانی.

3) سایت کنفرانس « نقش های معنایی جهانی در زبان ».

گويش وفسي (Vafsi)

يكي از قديميترين و فقيرترين گويش ها از جهت تعداد سخنگويان به آن، گويش وفسي مي باشد. اين گويش در منتهي اليه حدود مرزي استان مركزي با استان همدان، در شمال شهرستان اراك استفاده مي شود؛ در روستاي وفس و سه روستاي همجوار، يعني چهرقان در غرب و فرك و گورچان در شرق. اين مناطق تقريبا" در يك خط فرضي واقعند كه احتمالا" حدود 25 هزار نفر از مهاجرين و ساكنين اين روستا ها به اين لهجه سخن مي گويند؛ البته در گويش اين روستا ها به طور جزئي تفاوت هايي مشاهده مي شود ولي اصل و مبناي آنها يكي است. اين روستا ها كه جمعيت ساكن فعلي آنها حدود ده هزار نفر است، به مثابه نگيني نشسته بر حلقه انگشتري هستند كه حلقه آن ترك زبانان در استان مركزي و همدان است.

مردم اين منطقه با تمام فشار ها و حوادث ناگواري كه از سر گذرانده اند همچنان اصالت و هويت خود را محفوظ نگه داشته اند. تنها خطري كه اين گويش را تهديد مي كند، مهاجرت بي رويه ساكنان اين روستا ها به شهر و تغيير زبان نسل نو كه در شهر ها زاده و بزرگ مي شوند است. لهجه وفسي كه به ‹‹ وُوسي ›› موسوم است چنانكه از هيأت آن بر مي آيد يكي از قديميترين گويش هاست كه حوادث تلخ و شيرين بسياري را در طول تاريخ ديده و فراز و نشيب هاي فراواني از سر گذرانده، گاهي تاثير پذيرفته و گاهي موثر بوده است.

عده اي بر اين باورند كه اين گويش از دوران ماد بازمانده ، اما اطلاع دقيقي از آن به ما نرسيده است و بنا به آنچه محققين و پژوهشگران در ضمن مطالعات خود گفته اند، وفسي لهجه اي از تاتي است. آقاي ابراهيم دهگان در كتاب فقه اللغه در ضمن معرفي وفس و واقعه كشتار جمعي آن، گويش وفس را ‹‹ يكي از لهجه هاي قديم پارسي باستان و شاخه اي از تاتي ›› مي نامند.‌[دهگان، ابراهيم، فقه اللغه، ص 235]

آقاي دكتر معين در جلد چهارم فرهنگ خود تحت عنوان ‹‹ وفسي ››(Vafsi) منسوب به وفس، لهجه اهالي وفس نام مي برند.[معين، محمد، فرهنگ] آقاي افتخار زاده در كتاب گزيده اي بر ديوان همافر عراقي وفسي از قول نامبرده مي نويسد: ‹‹ نامبرده زبان خويش را تاتي خوانده است. ››[افتخارزاده، نادر، گزيده ديوان همافر عراقي، مقدمه] و همچنين در مجله ‹‹ ايران كُرده ›› ‹‹ م. مغدم›› كه درباره گويش دليجان، آشتيان و وفس بحث كرده، لهجه وفس را تاتي خوانده است. اما روشن است كه اين گويش از پيشينه فراواني برخوردار مي باشد و ادامه زبان فارسي باستان است. چنانكه در فهلويات باباطاهر همداني كلمات مشابه زيادي با گويش وفسي وجود دارد كه به نمونه هايي اشاره مي شود:

‹‹ ديرم›› (دارم)                : تن محنت كشي ديرم خدايا، دل حسرت كشي ديرم خدايا

‹‹ ته ›› (تو)                    : بي ته يارب به بستان گل مرويا

‹‹ وينم ›› (ببينم)               : گرم دسترس نبي آيم ته وينم

‹‹ بَسُم ›› (بشوم، بروم)      : بسم آنان بوينم كه ته وينند

‹‹ بوره ›› (بيا)                 : دمي بوره بوين حالم ته دلبر

‹‹ سوته ›› (سوخته)          :  بوره سوته دلان با ما بناليم

‹‹ واتني ›› (گفتني)            : به كس درد دل مو واتني نه

شباهت گويش وفسي با رباعيات باباطاهر، دليل قدمت و اصالت آن است.

به عقيده  راقم اين سطور اگر تحقيقي جامع و همه جانبه در مورد گويش وفسي انجام گردد، دستور زبان مدون براي آن نوشته و تغيير و تحول هاي تاريخي آن كشف شود شايد بسياري از مشكلات و ابهامات زبان فارسيِ قبل از اسلام و اوايل ظهور اسلام ( كه هنوز فارسي دري شكل نگرفته بود) روشن خواهد شد و چه بسا كه با ريشه يابي و تعمق در آن، زبانشناسان بتوانند به بسياري از حقايق كشف نشده دست يابند. از آنجا كه اين گويش به زبان فارسي بسيار نزديك و با آن خويشاوند مي باشد شناخت و بررسي آن نسبتا" آسان است.

منبع : فصلنامه راه دانش(شماره 5 )؛ گويش وفسي، مثل ها و متل ها؛ غلام رضا ملايي.