باغچه ای زیبا در وفس

هفته گذشته که به وفس رفته بودم، به دعوت آقای سجادی به منزلشان رفتم و از باغچه و اتاق زیبای ایشان چند عکس گرفتم. آقای سجادی حیاط جلویی خانه را به باغ کوچکی با انواع و اقسام میوه و چند نوع گل تبدیل کرده و در گوشه ای از آن، اتاق شیشه ایه کوچکی ساخته است. دورتادور دیوار اتاق تا ارتفاع حدود 50 سانتیمتری، گلکاری و درختکاری شده و شاخه های درخت، کل سقف را پوشانده اند و در مجموع فضای دلپذیری در داخل اتاق پدید آمده است.

درب ورودی خانه

آقای سجادی در داخل اتاق

انار، انجیر، سیب، آلو، زردآلو، قیسی، آلبالو، به، هلو، گلابی، گیلاس و انگور میوه های موجود در این باغچه ی کوچک هستند. جالب اینجاست که درخت زردآلو که فعلا در هیچ کجای وفس ثمر نداده، در این باغچه به بار نشسته و خوشه های زردآلو(!) از تمام درخت آویزان است. اینجاست که آدم می فهمد آب و خاک وفس طلاست و فقط با کمی مدیریت و حوصله و زحمت می توان بهترین محصول را از کیلومترها باغات وفس برداشت کرد.

آقای سجادی آدم اهل دلی است. به درختان و گیاهان علاقه زیادی دارد و گهگاه به صحبت با آنها می نشیند و برایشان از روزگار می گوید. حدود شش تا هفت لامپ کم مصرف و پرمصرف(!) در طول شب تا به صبح در میان درختان باغ روشن می شود تا تاریکی را حتی در شب از این باغ کوچک برباید.

پی نوشت: در سال 85 نیز از گل آفتابگردان آقای سجادی که 70 غنچه داده بود در اینجا مطالبی نوشتم.

باغ های وفس

عکس زیر، تصویر ماهواره ای تمام باغ های وفس(غیر از باغ های آبرنگ و آبدر) را که بسیار بسیار کوچک شده است، نشان می دهد(نقاط قرمز رنگ، مناطق مسکونی وفس می باشد):

 

 

 

طول این باغ ها در حدود ۱۰ کیلومتر می باشد و وسعتی بیش از ۴۰۰ هکتار(برابر با ۴ کیلومتر مربع) دارند.

بیشترین عرض در حدود ۱۵۰۰ متر و کمترین عرض در حدود ۱۵۰ متر می باشد. همانطور که در تصویر بالا می بینید، هر چه از جهت جنوب به طرف شمال حر کت می کنیم، عرض باغ ها کاهش می یابد.

 

این باغ ها در دو طرف دره ها و به صورت کرت های پلکانی شکل قرار گرفته اند و از طریق جوی های طولانی مشروب و آبیاری می شوند و امروزه تمامی آب های روستا به آبیاری و مصارف باغداری می رسد.

 

در مناطق مختلف وفس، خصوصاً در طول دره ها(همانطور که ذکر شد) و مجاری آب قنات ها، به سبب آب و هوای مناسب و خاک مستعد، انواع و اقسام درختان مثمر و غیر مثمر کشت و پرورش داده می شود که بیشتر آنها خاص مناطق معتدل و سردسیر است.

درختان این ناحیه به صورت باغات و بیشه ها که اکثراً به صورت ناموزون و ناهماهنگ و گاه در حواشی کشتزار ها به صورت موازی در یک ردیف کاشته شده است، می باشد. در بعضی مکان ها، تراکم درختان تا حدی است که نور خورشید نیز قادر نیست از لابلای  شاخ و برگ ها عبور کند و به زمین برسد.

 

برخلاف کشاورزی که گسترش چندانی ندارد(به دلیل شرایط خاص طبیعی)، باغات بسیار زیادی در وفس وجود دارد(باز هم به دلیل شرایط خاص طبیعی) که در نتیجه باعث شده است در همه ی زمان ها، قسمت اعظمی از درآمد ساکنان وفس از طریق باغداری تامین گردد. علی رغم اینکه این مسئله هنوز هم صادق است متاسفانه شیوه ی باغ داری همان شیوه ی دهه ها و سده های قبل می باشد و  از روش ها و تکنولوژی مدرن در باغداری استفاده نمی شود.

 

از درختان مثمر موجود در وفس می توان از گردو، سیب، گیلاس، آلبالو، آلو، بادام، زردآلو، ... نام برد. متاسفانه به دلیل طبیعت کوهستانی و عدم وجود راه مناسب و همچنین راه های بین مزارع، اکثر اوقات( به خصوص از بعد انقلاب و با مهاجرت تعداد زیادی از وفسی ها به شهر های دیگر) استفاده چندانی از این درختان و میوه های آنها نمی شود و اصلاً میوه ی آنها چیده نمی شود که در نتیجه میوه ها در پای درختان از بین می روند. تنها میوه هایی که همیشه چیده می شود گردو و بادام (و یکی دو میوه دیگر، بسته به نوع باغ) می باشد که با قیمت خوبی به فروش خواهد رسید.

 

از میان درختان غیر مثمر نیز می توان به سرو و صنوبر، بید و چنار اشاره کرد که در میان درختان مثمر خودنمایی می کنند. این نوع درختان در صنعت نجاری حائز اهمیت بوده و همین امر، یعنی وجود درختان زیاد باعث رونق صنعت نجاری در دهه های قبل در وفس بوده است. در آن زمان ها کارگاه های متعدد نجاری در روستا وجود داشته( در حال حاضر تعدادی از نجاری ها فعال هستند) و حتی وسایل و لوازم چوبی روستاهای همجوار را نیز تأمین می کردند.

 

جمع آوری میوه ها

« باغات کورْوَرَه و کاچان، جمع آوری میوه ها به صورت همزمان صورت می گیرد و افرادی که در آنجا باغ دارند حق ندارند جمع آوری میوه ی باغ خود را زودتر شروع کنند بلکه باید قبلاً با هم هماهنگ کنند و در یک روز مشخص کار جمع آوری میوه ها را انجام دهند، البته دلیل این امر آن است که چون محصول این باغات اکثراً انگور است و راه های عبوری از مسیر باغ های همدیگر است لذا ممکن است که هنگام برداشت محصول یک باغ به باغ های مجاور آسیب برسد. در سایر باغات این شرط جمع آوری همزمان محصول وجود ندارد و هر کس می تواند هر زمانی که خواست کار جمع آوری محصول را انجام دهد و در کار جمع آوری میوه ها، معمولاً تمام افراد خانواده مشارکت دارند و نحوه ی برداشت و حمل میوه های گوناگون متفاوت است».

 

مطلب بالا را آقای حاجیلو در پایان نامه خوشان ذکر کرده اند، ولی چیزی که من شنیدم و می دانم این است که: در هنگام جمع آوری دو میوه ی انگور و سیب( خصوصاً انگور)، صرف نظر از اینکه در کدام باغ قرار دارند، باید حتماً از قبل برای چیدن آنها، بین همه باغداران هماهنگی صورت گیرد و در یک روز مشخص کار جمع آوری میوه ها را انجام دهند، ولی برای جمع آوری سایر میوه ها، این محدودیت وجود ندارد و هر باغدار می تواند هر زمانی که خواست، اقدام به جمع آوری آن میوه نماید.

 

در مورد میرابْ و آبیاری باغات در آینده توضیح خواهم داد.

 

اسامی باغ های وفس

باغ های وفس، به قسمت های کوچک بسیار زیادی تقسیم می شوند  و هر کدام از این قسمت ها، نام های مخصوص به خود را دارند.

در جدول زیر بعضی از این نام های بسیار زیبا را مشاهده می کنید(شما نیز اگر نام باغی را می دانید که در جدول زیر نیامده است، حتماً ذکر کنید):

 

 

 

در مورد هر کدام از این باغ های زیبا که با درخت های سر به فلک کشیده،  نمای زیبایی به طبیعت وفس داده اند، بسیار می توان نوشت که امیدوارم در آینده و با انجام تحقیقات بیشتر، این کار میسر گردد.

 

تصویری ماهواره ای و بسیار زیبا از باغ های وفس، که نام و محل بعضی از آنها نیز مشخص شده است

 

منابع:

1) جغرافیای طبیعی، اقتصادی و انسانی وفس؛ حسینعلی باریك لو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال 1373.

2) منوگرافی روستای وفس؛ حسینعلی حاجیلو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال 1379.

 

مطالب پیشین:

باغداری

سیب

مراتع وفس

در ابتدا به تعیین نوع پوشش گیاهی در وفس می پردازیم.

پوشش گیاهی در وفس را می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ دسته اول) اشجار و باغاتی که یا به دست انسان غرس شده یا بقایای درختان خودروئی است که در دشتستان های کم وسعت نواحی چشمه ساران کهن(که شاید بعد ها به صورت قنات درآمدند) رشد و نمو نموده اند. دسته دوم) مراتع، گیاهان بوته ای، درختان و درختچه هایی که در پهنه ی کوهها و قله ها به صورت خود رو، رشد کرده اند.

 

در این پست، از میان این پوشش های گیاهی متنوع، به مراتع وفس می پردازیم.

 

1) کوهستانی بودن منطقه،2) وسعت زیاد آن و 3) اعتدال هوا، سبب رویش انواع گیاهان مرتعی در دامنه ی کوهها گردیده است و در مراتع وفس انواع گیاهان چند ساله و یک ساله وجود دارد.

جالب اینجاست که هر کدام از این گیاهان متنوع در زمان خاصی به چرای دام ها می رسند، گیاهان ریشه داری نیز وجود دارند که حتی در تابستان به رشد خود ادامه می دهند و منبع تغذیه دام ها را در اواخر تابستان و پاییز تامین می کنند.

از ماه اردیبهشت تا اوایل تیرماه، به علت وجود انواع گیاهان در مراتع، زیبایی خاصی طبیعت منطقه را در بر می گیرد. پس از تیرماه آنچه در مراتع به چشم می خورد گیاهان چند ساله ای هستند که به نوعی خود را برای زندگی در آنجا وفق داده اند و علی رغم بارش کم، باز سرسبزی را به طبیعت می بخشند و چَرای دام ها تا حدود آذرماه را، همین گیاهان تامین می کنند.

مراتع وفس، علی رغم توجه نکردن به ظرفیت بهره برداری آنها از سال های قبل تا کنون، باز هم در بین روستا های اطراف، بهترین می باشد و به طور کلی مراتع وفس را می توان در رده مراتع متوسط طبقه بندی کرد.

 

محدودیت های مراتع منطقه وفس

در زمان های گذشته، مراتع وفس به دو منطقه تقسیم می گردید:

1) منطقه شمالی که تقریباً سرزمین های پست تری نسبت به مناطق جنوبی می باشند و لذا رویش گیاهان در این منطقه زودتر شروع می شود، 2) منطقه جنوبی که به علل مرتفع بودن نسبت به مناطق شمالی، سرد تر بوده و رشد گیاهان مرتعی بسیار خوب آن، دیرتر شروع می شود. به همین خاطر در سال های قبل، چَرا در مراتع قسمت جنوبی تا حدود تیرماه ممنوع بود و از فروردین ماه تا تیرماه، گوسفندان در مراتع شمالی می چریدند و پس از آن به مراتع جنوبی نیز می آمدند. این تقسیم بندی بسیار مناسب بود، چرا که با این کار گیاهان مراتع جنوبی، رشد کامل خود را طی می کردند و کاملاً برای چَرا آماده می شدند.

متاسفانه امروزه این تقسیم بندی رعایت نمی شود و گیاهان هنوز سر از خاک بیرون نیاورده اند مورد چَرا قرار می گیرند و زیر دست و پای احشام از بین می روند که همین امر، سالانه خسارات زیادی را به مراتع وارد می کند.

1) شخم زدن مراتع و تبدیل آنها به زمین های زراعی(خصوصاً در سال های اخیر)، 2) چَرای بی رویه و عدم رعایت ظرفیت مراتع و همچنین 3) بوته کنی(گر چه نسبت به گذشته کمتر شده)، از عواملی هستند که مراتع را بیش از پیش تخریب می کنند.

امروزه، به علت تخریب مراتع و کم شدن گیاهان ریشه دار در دامنه ها، بارندگی نیز اثر مخربی بر جای می گذارد و سیلاب ها و جویبارها باعث فرسایش هر چه بیشتر مراتع می شوند.

 

اصلاح مراتع

وجود حدود 20 تا 25 هزار راس دام در وفس و این مسئله که قسمت مهمی از درآمد روستائیان ساکن وفس از طریق دامداری تامین می شود، اهمیت مراتع را بیش از پیش روشن می نماید و این امر نیز به نوبه خود، برنامه ریزی هایی جهت اصلاح مراتع در آینده مطالبه می کند. متاسفانه تا به حال توسط سازمان ها و ارگان های مسئول(جهاد سازندگی، جنگلداری و....) در رابطه با اصلاح مراتع وفس هیچ اقدامی صورت نگرفته است و فقط در سال 1372 نقشه ای از مراتع وفس تهیه شده است (و شاید طرحی برای بهبود مراتع در نظر گرفته شده) که آن هم تا به حال بر روی کاغذ باقی مانده و در این راستا اقدامی عملی صورت نگرفته است.

همانطور که در بالا اشاره شد، علی رغم همه این بی توجهی ها( چه از طرف مسئولین و چه ساکنان محلی)، مراتع وفس، هنوز هم توان بالقوه بسیار بالایی دارند و می توان از طریق آموزش ساکنان محلی و همچنین کارهایی چون کود پاشی، ایجاد سیل بند های کوچک و ... ظرفیت بهره برداری این مراتع را افزایش داد.

بهره خوب درختان بادام کاشته شده در دامنه ها(به صورت دیم) و همچنین دیمی بودن تاکستان های درخت مو در وفس، نشان از توان بالقوه زمین و تناسب آب و هوا برای رویش گیاه  و درخت دارد که لازم است از طریق به کارگیری روش های جدید، حداکثر استفاده از این استعداد طبیعی به عمل آید.

 

بعضی از مراتع وفس عبارتند از:

 

دُبرين (در قسمت شمالی وفس)                               کوسی قشلاق

اَلولان (انتهای باغ های وفس در شمال)                       قَلنجه (در قسمت جنوبی)

اسماعيل شای دره                                                 ارّان (در قسمت شمالی وفس)

سيبر و چاکنار (در قسمت شمالی وفس)                     دره موشی

سَنگزار                                                               داران بَر

انجمن (در قسمت شمالی وفس)                               ييلاق

مانْدر                                                                 اَيوزی چاه

 

منابع:

1) جغرافیای طبیعی، اقتصادی و انسانی وفس؛ حسینعلی باریك لو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال 1373.

2) منوگرافی روستای وفس؛ حسینعلی حاجیلو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال 1379.

 

 

راهنما و آرشیو لینک ها و اطلاعات مربوط به وفس در اینترنت

 

باغداري

يكي از جاذبه هاي روستاي وفس، وجود باغات فراوان آن مي باشد كه بر خلاف كشاورزي گسترش زيادي داشته است و درآمد قابل توجهي را عايد اهالي مي نمايد.

اين باغها كيلومتر ها در امتداد دره ها كشيده شده اند و به صورت كرت هاي پلكاني شكل مي باشند. باغداري به شيوه كاملا" سنتي رواج دارد و كار سم پاشي و اصلاح درختان به ندرت صورت مي گيرد ولي معمولا" كار بيل زني « اِسْبار » هر ساله انجام مي شود تا زمين نرم شده و آب بتواند به زمين نفوذ كرده و به ريشه هاي درختان برسد و همچنين با اين عمل علف هاي هرز از بين مي رود.

به عنوان مهمترين محصول باغات وفس مي توان از سيب، گردو، انگور، بادام، زردآلو، آلو و آلبالو نام برد كه در آينده در مورد آنها توضيح خواهم داد.

در زير نام بعضي از باغ هاي وفس آمده است :

آبي رنگ             آبي دَر                كاچان                دَرّ اَباي               سينه مولاي( آبي نر)

بالوبان               اَلولان                كورْوَرَه              ايسبين               باغ مراد (سل)

گَرِسك                برهوشكوآي        نيدر                   كهريز                چشمه ميرزا قلي

يم                      كَندوآر                بن كور               گِندا دَرَ               لِكَ

وَردَرو                مُسي ميان

---

 

                                              

                                             1                                            2

      

                                            

                                            3                                            4

 

---