زردآلو، برگه و لواشک از محصولات وفس

عکاس: امیر شاه محمدی

   

  

  

  

  

  

  

 برای دیدن تصاویر بیشتر به این صفحه مراجعه نمایید.

گونه‌های گیاهی منطقه وفس

از جلوه‌های طبیعت و سرسبزی و زیبایی و همینطور پوشش گیاهی در استان مركزی می‌توان از مناطق سربند و بخش‌های اقلیمی كوهستانی آن، دشت كزاز بویژه در دامنه كوه‌ها، بخش چرّا، بخش وفس، رشته جبال هفتاد قله و شهرستان محلات را نام برد.

 

ناحیه سربند و دامنه‌های راسوند به دلیل ویژگی‌های اقلیمی، از پر آب‌ترین و سر سبزترین مناطق استان مركزی محسوب می‌گردد.

تراكم چشمه‌های پر آب دائمی و فصلی، پوشش گیاهی بسیار خوب و گستردگی باغ‌ها و چمن زارها، داشتن تالاب‌ها و سراب‌های بزرگ را ایجاد نموده است.

 

گونه‌های گیاهان بومی و دارویی این مناطق عبارتند از: نعناع فلفلی؛ شمعدانی؛ شاه‌تره؛ منداب؛ اویشن؛ ریواس؛ خاكشیر؛ بومادران؛ شنگ؛ اسپند؛ مرزنگوش؛ ترشك؛ تره وحشی؛ بارهنگ؛ كاسنی؛ گل گاوزبان؛ گل ارغوان؛ گزنه؛ بابونه؛ بادرنگ بویه؛ خارخسك؛ روناس؛ علف شیر؛ لاله سرنگون؛ مریم نخودی؛ همیشه بهار؛ زیره؛ لاله؛ زینان؛ شوید؛ شقایق؛ شنبلیله؛ تاجریزی؛ تاتوره؛ تیغال؛ توتیای نباتی و ...

 

منبع: پایگاه ملی داده‌های علوم زمین

گردو

                    

 

گردوی وفس همانند سیب وفس در سالیان گذشته شهرت فراوانی داشت و هم اکنون نیز محبوبیت زیادی دارد.

گردو(به زبان وفسی« ویزْ = viz ») یکی از محصولات مهم باغات وفس و از منابع اساسی درآمد روستائیان به حساب می آید. هر ساله مقادیر زیادی از این محصول به قیمت مناسب و با صرفه خوب اقتصادی، در مراکز شهری و روستاهای مجاور به فروش می رسد.

درخت گردو از جمله درختانی است که برای باروری کامل زمان زیادی لازم دارد. این درخت از ده سالگی به بار می نشیند و در ۴۰ تا ۵۰ سالگی به باروری کامل می رسد و عمر آن بسیار زیاد بوده و گاهی از ۲۰۰ سال نیز تجاوز می کند. از آنجا که این درخت نیاز به مراقبت چندانی ندارد، کاشت آن مقرون به صرفه بوده و در سطح وسیع صورت می گیرد. آفت خاصی این محصول را تهدید نمی کند و تنها در بعضی از سال ها، سرما باعث از بین رفتن آن می شود.

درختان گردوی وفس، در گذشته ی نچندان دور، در دو مرحله از بین رفتند:

یکی زمانی که محصول سیب باغات وفس، بازار پر رونقی داشت (هر ساله از همدان، كرمانشاه و شهر های دیگر به وفس می آمدند و محصول سیب را پیش خرید می کردند) که این امر باعث شد تا باغداران و کشاورزان بسیاری از درختان گردو را قطع کنند و به جای آنها درختان سیب بکارند.

دوم، حدود ۳۰ الی ۴۰ سال پیش که چوب درختان گردو به قیمت بالایی توسط تجّاری که ظاهراً مسیحی و انگلیسی بودند، خریداری می شد که این امر باعث از بین رفتن تعداد زیادی از درختان گردو، در فاصله ی سه تا چهار سال گردید.

 

تکاندن درخت گردو و جمع آوری گردوها

جمع آوری میوه درختان گردو، در وفس (و در خیلی دیگر از جاهای ایران) هنوز به شیوه سنتی انجام می شود. در شیوه ی سنتی از افرادی که در تکاندن درخت گردو مهارت فراوانی دارند استفاده می شود. در وفس به این افراد،« دٰارْوَرْ » گفته می شود. این افراد بالای درخت گردو رفته (یا از روی زمین، تا جایی که قابل دسترس باشد) و با استفاده از چوب های بسیار دراز و محکمی(وفسی ها به این چوب مخصوص،« شیمْشْ = šimš » می گویند) که گاهی طول آنها به ۵ متر می رسد، به شاخه های درخت، ضربه می زنند تا گردو ها بر روی زمین بریزند. بعد از تکاندن کامل همه ی شاخه ها، افراد دیگری شروع به جمع آوری گردو ها از روی زمین می کنند.

به طور عرفی، بعد از جمع آوری گردو های هر باغ، افراد دیگر که معمولاً بچه ها و جوان ها می باشند، اجازه دارند گردو هایی را که در میان علف ها و بوته ها و یا بر روی شاخه های درختان باقی مانده است را جمع آوری کنند(البته بدون آسیب زدن به شاخه ها) که به این کار « پیشازینا» می گویند.

 

سه مطلب:

۱) به دلیل فراوانی و محبوبیت گردو در میان وفسی ها، از این میوه در تهیه ی تعداد زیادی از غذاهای وفسی، به صورت ماده اصلی و یا به صورت ماده فرعی استفاده می شود؛ مانند غذای « آبگوشت گردو»، که گردو یکی از اجزای اصلی آن است.

۲) خرید و فروش گردو با واحد « دَسْتْ» صورت می گیرد که هر ده گردو را یک دست می گویند.

۳) در گویش وفسی، چندین ضرب المثل داریم که کلمه گردو(به زبان وفسی« ویزْ = viz ») در آنها به کار رفته است، دو نمونه آن در زیر بیان می شود:

 

کِلّهِ ویزْ دٰاریْ قَرٰارِه، هَنْی کِه رَسِّه، هَر کیزیْ یَی کَوَرُ هازُونِسْ پَرتْ اَرکَرِه

Kelē viz dāri qarārē hani ke rassē har kizi yai kavaro hāzūnes’ part arkarē

« دختر مانند درخت گردو است، هنگامی که[به سنین ازدواج] می رسد هر کس سنگی به طرفش پرتاب می کند».

یعنی اینکه هر کس به عنوان خواستگاری پیغامی می فرستد یا تیری در تاریکی می اندازد که به هدف بخورد یا نخورد.

 

 

اِنْ كه ویزُ گُمبزی ریزیا

An ke vizo gombaziya riziyā

« مانند آن است كه گردو را بر گنبد بریزی».

( تربیت نااهل را چون گردكان بر گنبد است؛ هنگامی كه نصیحت و تربیت در كسی مؤثر نیفتد، به كار می رود.)

اِنْ كه : مانند این كه، مثل اینكه (حرف تشبیه)             ویز : گردو                                                  گُمبزی : گنبد، طاق نما                                       ریزیا: بریزی

 

منابع:

۱) جغرافیای طبیعی، اقتصادی و انسانی وفس؛ حسینعلی باریك لو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال ۱۳۷۳.

۲) منوگرافی روستای وفس؛ حسینعلی حاجیلو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال ۱۳۷۹.

۳) عزیزالله سمیعی؛ برخی باورها و ضرب المثل های مردم وفس؛ فصلنامه راه دانش؛ سال۱۳۸۰.

 

برای مطالعه در مورد انواع گردو و همچنین خاصیت ها و موارد استفاده داروئی آن به وبلاگ طبیعت وفس مراجعه کنید.

 

مطالب پیشین:

باغداری

باغ های وفس

سيب

در سال هاي نچندان دور، سيب مهمترين محصول باغات روستاي وفس بود و در جاهاي ديگر وفس را به خاطر سيب آن مي شناختند و در گذشته درآمد قابل توجهي را براي باغداران در برداشت و هرساله از همدان، كرمانشاه و شهر هاي ديگر به وفس مي آمدند و اين محصول را پيش خريد مي كردند و همچنين اين محصول به شهر هاي جنوبي همانند اهواز نيز صادر مي شده است.

 لذا به دليل رونق بازار سيب و قيمت مناسب آن اكثر باغداران اقدام به كاشت نهال سيب در سطح وسيعي از اراضي خود نمودند ولي در چندين ساله اخير به علت بروز يك آفت كه اهالي آن را « رشك » مي نامند و همينطور علل متعدد ديگر ، بسياري از درختان سيب از بين رفتند و ديگر اين محصول رونق سابق را ندارد.

انواع سيب هاي اين روستا عبارت بودند از: « سيب سرخ »، « سيب يخي»، « سيب شاه گردله»، « سيب خرمني»، « سيب ترش»، « سيب منوري»، « سيب شاه تلخ» كه مرغوبترين آنها« سيب يخي» و« سيب شاه گردله» مي باشند.

منبع: جغرافیای طبیعی و اقتصادی و انسانی وفس - حسینعلی باریک لو

سیب خرمنی                                                سیب شاه تلخ

---

با تشکر از آقای علی بخشی به خاطر همکاری در تهیه عکس ها.

گندم

قسمت اعظم زمينهاي كشاورزي، زير كشت محصول گندم قرار دارند كه به صورت ديم كاشته مي شود.

نوع كشت به دو صورت پاييزه و بهاره مي باشد، و به معني اين است كه براي بالا بردن ميزان بازدهي زمين هاي زير كشت، زميني را كه يك سال كشت پاييزه در آن صورت گرفته، سال بعد مي بايست كشت بهاره شود.

نسبت زمين هاي زير كشت پاييزه  بيشتر از كشت بهار مي باشد.

معمولا" در كشت بهاره علاوه بر گندم، جو و نخود نيز كشت مي شوند.