علی صالح دارابی و اسناد وفس
قبل از توضیح در مورد اسناد، ذکر این مسئله اهمیت دارد که علی‌صالح دارابی نمونه‌ای کم‌نظیر در بین مردان فرهنگی وفس است. آدمی عاشق که دوری از وفس بیشتر از چند هفته برایش ممکن نیست. او با اینکه سنی در حدود 40 سال دارد اما بسیار از فرهنگ وفس می‌داند و می تواند ده‌ها ساعت دراین باره صحبت کند.
آقای دارابی در حال حاضر معلم و ساکن کرج است و گه‌گاهی که برای دیدن اقوام به همراه خانواده به قم می‌آید از او خواهش می‌کنم تا گوشه‌هایی از فرهنگ وفس را برای ثبت بر روی اوراق بازگو نماید.
تاکنون این مطالب (نحوه آبیاری زمین کشاورزی در وفس و باورهای مردم وفس نسبت به حیوانات) از آقای دارابی در این وبلاگ نقل شده است.
اسناد آقای دارابی شامل 12 تکه ورق و دو دفترچه کوچک است که می‌توان آنها را به 4 دسته تقسیم کرد:
1) سندی است مربوط به قحطی دوم ( 1336 هجری قمری) که حدود 100 سال پیش همزمان با جنگ جهانی اول در وفس و خیلی از نقاط ایران اتفاق افتاد. از این قحطی در وفس به «5 تومن»(یعنی یک مَن گندم 5 تومان) تعبیر می‌شود. سند یاد شده صورت قیمت اجناس مهم است و توسط محمدنقی ابن عبدالحسن خان نگاشته شده است.
2) دومین سند تکه کاغذی است که قسمتی از اشعار مربوط به واقعه‌ی وفس با خط خوش روی آن نوشته شده است. متاسفانه علی‌رغم جستجو در کتابخانه نسخ خطی اراک هنوز موفق به یافتن یکی از اسناد کامل مربوط به واقعه وفس نشدم و این تکه ورق اولین سندی در این زمینه است که یافته‌ام.
3) کتابچه‌ی چاپ‌شده‌ی کوچکی از صفحه‌ی 6 تا 35 که متعلق است به حاج ابوالقاسم خاکی وفسی. این صفحات شامل چندین شعر به فارسی و ترکی و چند معما و مخصوصاً شرح سفرنامه‌ای است مربوط به سال 1347 ق که از وفس به مکه انجام شده است. تاکنون این کتاب را ندیده و از وجود آن بی‌خبر بودم.
4) 10 تکه ورق و یک کتابچه حدوداً 70 صفحه‌ای که توسط چندین تن از خطاط‌های وفس با خط خوش نوشته شده است. این اسناد کپی کتاب‌هایی است که در جاهای دیگر ایران نوشته می‌شده و خطاطان وفسی از صده‌های گذشته آنها را با خط خوش می‌نوشتند و از خود به یادگار می‌گذاشتند. قدیمی‌ترین تاریخ مربوط است به 1290 ق (140 سال قبل).
در آینده قسمتی از این اسناد را در وبلاگ نقل خواهم کرد.