از وفس تا مکه
او سفرنامهی بسیار مختصری را از این سفر زیارتی و سیاحتی به رشتهی تحریر درآورده و در یکی از کتابهایش به چاپ رسانده است. متن کامل سفرنامه در زیر نقل شده است:
بیان واقعیات رفتن به زیارت مشاهد مشرفه و مدینه طیبه و مکه و مراجعت و تفصیل منازل و غیر
دوم فروردین 1347 [قمری] از وفس به عراق؛ از آنجا به قم؛ به توسط اتومبیل از قم به تهران، پول تذکره و سفارت فرانسه چهارده تومان؛ و از تهران به کاظمین (ع) نفری هشت تومان؛ و از آنجا به کربلا و نجف به توسط اتومبیل، کرایه نفری چهار تومان؛ از بغداد تا شام چهل منزل، پنج هنگام، بتوسط اتومبیل نفری صد و هفتاد تومان کرایه بردن به مکه و مراجعت به بغداد؛ از تهران تا مکه صد و هفتاد منزل ولی طی مسافت چهارده شبانه روز و طول سفر چهار ماه و کسری.
عراق عرب تا رتبه [رَتَبِه؟] در دست انگلیس، و شام الی حیفا در دست فرانسه؛ و از شام تا سویس(؟)، لب دریا، بتوسط ماشین و شمندفر چهل منزل، پنج هنگام؛ در قرنطینه دو روز؛ و از سویس الی جده در روی دریا بتوسط غراب، چهار شبانه روز؛ و از جده الی مدینه بتوسط اتومبیل، پنج هنگام؛ و هکذا مراجعت بجده، و از جده به مکه دو منزل بتوسط اتومبیل چهار ساعت؛ و از مکه بمنا، و از آنجا بمشعر، و از آنجا بعرفات دو منزل بتوسط شتر؛ و هکذا مراجعت از جده بمدینه و از مدینه بجده و از جده بمکه و از مکه مراجعت بجده به حَمل رفته نفری صد و پنجاه تومان غیر از مخارجات خوراک و کرایه منزل و غیره و مکرر پولها گرفتند؛
و مراجعت بطور سینا بتوسط غراب، سه شبانه روز در تلاطم و برصات غریب بطوفانی شد خداوند نجات داد تفضلا؛ سه روز در طور سینا توقف نموده جای مفرحی است. از طور سینا به بیروت بتوسط غراب، چهار شبانه روز براحتی. بیروت شهر معظم با صفا است. از آنجا به شام تخمیناً سی منزل، سه هنگام؛ و از شام به بغداد، و از آنجا در شب عاشورا وارد بکاظمین(ع) شدیم و از آنجا بقصر بتوسط شمندفر و از آنجا بکرمانشاه و به همدان بتوسط اتومبیل و از همدان به وفس.
الحمدالله رب العالمین. خدا نصیب جمیع شیعیان علی ابن ابیطالب نماید.
عراق شهر بانظافت؛ قم شهر و مکان زیارت و عبادت؛ تهران پایتخت امنیت و عشرت؛ قزوین شهر پرنعمت؛ همدان پرنعمت و میوه؛ کاظمین و کربلا و نجف و سامره محل زیارت و عبادت؛ بغداد شهر عظیم و باصفا در طرفین دجله؛ شام شهر بسیار عظیم و پرنعمت و دوازده جا محل زیارت است: حضرت یحیی، و رأس الحسینی، و قدمگاه پیغمبر در مسجد شام، و ضریح حضرت رقیه در جنب مسجد همان جاست، ضریح مقدس حضرت زینب در یک فرسخی شهر شام، و حضرت ام کلثوم و حضرت سکینه و رأوس شهدا و بلال و بهلول و عبدالله جعفر و عبدالله پسر امام زین العابدین (ع) و ام سلمه زوجه پیغمبر و ام حبیبه زوجه پیغمبر و عاتکه عمه پیغمبر و میمونه جاریه حضرت عمارابن یاسر و پسر اویس قرنی، مدفن مبارک همه اینها در قبرستان معروف بباب صفر است؛
شهر حیفا و سویس در لب دریا است و شهر جده کثیف، بد آب و هوا ولی مدفن حضرت حوا در لب دریای جده است. شهر مدینه منوره باصفا بلکه ثانی بهشت است ولی بقاع مبارکه بقیع را خراب کردند و هکذا بقاع شهدای احد در نیم فرسخی مدینه؛ و محل احرام بستن در مسجد شجره نیم فرسخی مدینه؛ و شهر مکه بزرگ و بسیار گرم بدون آب جاری و اشجار؛ و منا قصبچه است در دو فرسخی مکه؛ و مشعرالحرام در سه فرسخی مکه؛ و عرفات در چهار فرسخی مکه؛ از طرف جنوب بیابان بی پایان با اشجار خاردار؛
و آداب مناسک احرام و واجباتش:
اول شکار نکردن؛ دوم جماع نکردن؛ سوم عقد نکردن؛ چهارم استمنا نکردن؛ پنجم بوی خوش نزدن؛ ششم چیز دوخته نپوشیدن؛ هفتم سرمه نکشیدن؛ هشتم نگاه در آینه نکردن؛ نهم نپوشیدن چیزی که روی پا را بپوشاند؛ دهم دروغ نگفتن؛ یازدهم جدال نکردن؛ دوازدهم نکشتن مطلق جاندار؛ سیزدهم انگشتر به دست نکردن؛ چهاردهم زنان زیور نپوشیدن؛ پانزدهم روغن ببدن نمالیدن؛ شانزدهم ازاله نکردن مو از بدن؛ هفدهم سر را نپوشانیدن؛ هجدهم نپوشانیدن زن رویش را؛ نوزدهم سایه قرار ندادن بخود؛ بیستم خون در نیاوردن از بدن خود و غیره؛ بیست و یکم ناخن نگرفتن؛ بیست و دوم دندان نکشیدن؛ بیست و سوم نچیدن گیاه و برگ و درخت؛ بیست و چهارم اسلحه بر خود قرار ندادن؛ بیست و پنجم تلبه گفتن لبیک الهم لبیک لاشریک لک لبیک ان الحمد و نعمت لک و الملک و لک لا شریک لک و مستحباتش زیاد است و مناسک مسجدالحرام و کعبه معظمه
مسجدالحرام در میان شهر مکه واقعست عظیم و بسیار وسیع، تخمیناً چهل دروازه دارد و کعبه معظمه در وسط مسجد واقعست چهار رکن دارد اول مشهور به یمانی، دوم حجرالاسود، سوم شامی، چهارم عراقی؛ و هجر اسمعیل و مدفن مادر اسمعیل در جنب کعبه است و از طرف جنوب زیر ناودان طلا؛ و مقام ابراهیم و آب زمزم از طرف مغرب کعبه چهارده قدم بفاصله.
و آداب داخل شدن در مسجدالحرام با وضو پابرهنه از باب السلام و دو رکعت نمازخواندن مستحب است و هفت دفعه طواف نمودن کعبه ابتدا از حجرالاسود وجوباً و مستحباتش زیاد است؛ و از مسجد بیرون رفتن بصفا و از آنجا بمروه هفت دفعه سعی بین صفا و مروه وجوباً و مستحباتش زیاد است؛ این عمره تمتع است و اگر وقت باقی است تا هشتم ذیحجه محل می شود و بعد محم [!؟] می شود شب نهم در منا بیتوته میکند وجوباً و از آنجا بعرفات رفته وجوباً و اگر روز نهم بعرفات نرسد حجش فوت است مستحباب عرفات زیاد است.
شب دهم بمشعر میاید وجوباً و جمع جمرات وجوباً روز دهم بمنا می آید رمی جمرات و ذبح قربانی و تراشیدن موی سر وجوباً و مستحباتش زیاد است و از منا بمکه می آید بجهت بجا آوردن آداب حجتالاسلام و آداب حج النسا وجوباً و مستحباتش زیاد است.
خداوند نصیب جمیع مومنین و مسلمین نماید
یستجیب الله لمن یقرء دعا لیس للانسان الا ما سعی
شکر لله بوزیارت لربزه اولدی نصیب ایندی قبول الماقینه فضل یزدان آختارر
مطالب مرتبط:
حاج ابوالقاسم خاکی
آثار حاج ابوالقاسم خاکی(حاجی میرزا)
توصیف وفس و اهل آن در 90 سال قبل (به قلم میرزا ابوالقاسم عراقی)