منطقه وفس

وَفس

قصبه‏ی آباد و شاداب وفس(به گویش محل وُوْسْ )، 12 فرسخی همدان و 14 فرسخی ساوه و 14 فرسخی اراک، میان دره‏های کوه وفس یا کوه سفید قرار دارد. رشته کوهی که شمال شرقی و شرق و جنوب وفس کشیده شده، « اَیِنَ بٰارْ » و کوه غربی « هُموُزْ » و دنباله‏ی آن « دُبْرینْ » خوانده می‏شود. قصبه‏ی وفس، پیرامون 4500 نفر جمعیت دارد و دارای چندین محله (به وفسی، مَلَ) است بنام خِیْوَرْ - مٰانْدارانْ - نَمَرَّ - مٰانْدِیْ مَزَنْ - مٰانْدِیْ ویلجَ - سِلاکوُ - سِیْدانْ مَلَ - دوُنَ - دارانْ - باغْچِمیرانْ.

کشتزارهای پیرامون قصبه، اُوْرِیْنْ - اُوْدَرْ - چٰاکِنٰارْ - اَرّانْ - کُیْبَرْ - اِسْپینْ - کییٰاسَرْ، نامیده می‏شوند.

دو دِه کوچک دوردست بنام چهرقان (در محل چالقان یا چراقان) با 1200 نفر جمعیت و فَرْکْ (به وفسی پَرْکَ ) با 380 نفر جمعیت، جزو وفس بشمار می‏آیند.

(صفحه‏ی 10؛ از سمت راست تصویر، ذ.بهروز از همکاران زبانشناس استاد مقدم، خود استاد مقدم و «استاد محسن وفسی»، پیرمردی که در آن زمان 85 سال داشته است و فعلا هیچ اطلاعاتی پیرامون او در دست نیست.)

بلوک وفس

بلوک وفس بر دامنه‏ی شرقی کوه وفس یا کوه سفید کشیده شده و شش ده بزرگ دارد بنام گورْچان (در قباله‏ها گوهرچال) - درویشان - چالمیان - کَسْراصِف(در محل کَسْراسْ) - رَکین - خِنِجین(در محل خِنِئینْ) و نه کشتزار بزرگ یا ده کوچک بنام میدانک - عُودآقاج - چُوگان - فَردقان - قوشه‏خانه - وَسمَق - هَفتیان - مَلِک‏باغی - ضیاءآباد.

مرکز بلوک وفس، خنجین است در 15 فرسخی همدان و 11 فرسخی ساوه و 12 فرسخی اراک. بلوک وفس ملک آقای ضیاءالملک فرمند است.

گویش وفس

وفسی(در محل وُوْسی) گویش قصبه‏ی وفس و سه ده کوچک چهرقان و فرک و گورچان است و روی‏هم‏رفته، پیرامون 6600 به آن حرف می‏زنند. همه‏ی این جمعیت فارسی می‏دانند و حرف می‏زنند و جوان‏هایی که به شهر رفته یا درس خوانده‏اند بسیاری از واژه‏های محلی را فراموش کرده‏اند.

ترکی گویانِ بلوکِ وفس، قصبه‏ی وفس را « بُوْوس » و گویش وفس را « تٰاتْ دیلِ » می‏خوانند.