توپوزقلی میرزا، قصههای ایرانی
مشخصات کتاب
گردآوری: پروفسور ال.پ.الول ساتن
به کوشش: سید احمد وکیلیان - زهره زنگنه
زیرنظر: پروفسور اولریش مارزلف
ناشر: نشر ثالث
چاپ اول - 1386
2200 نسخه
405 صفحه
قیمت: 5500 تومان
شابک 8-260-380-964-978
پروفسور اولریش مارزلف در پیشگفتار کتاب میگوید:
در اواخر سال 1970 هنگامی که در جست و جوی اسناد قصههای ایرانی برای طبقه بندی قصهها بودم تا در پایان نامهی دکترای خاورشناسی استفاده کنم، دریافتم که الول ساتن گنجینهی اسناد منتشر نشدهای دربارهی قصههای ایرانی دارد. بیدرنگ نامهای به ایشان نوشتم و از وی کمک خواستم تا با استفاده از اسناد او بتوانم پایان نامهام را تکمیل کنم. در پاسخ، او پیشنهاد کرد سفری به ادینبورگ داشته باشم تا در این باره مرا راهنمایی کند. من با هزینهای گزاف به این سفر رفته و او با مهربانی مرا پذیرفت و پس از یکی دو روز با گشادهرویی تمام اسناد قصههای ایرانی گردآوری شدهی خود را در اختیارم گذاشت که مرا بسیار شگفتزده و سپاسگزار کرد.
همان طوری که در زندگینامهی الول ساتن در مقدمهی پیش رو و در مقدمهی کتاب قصههای مشدی گلین خانم آمده است، الول ساتن بسیار کم حرف بود و در دو ملاقاتی که با او داشتم تنها در مورد کار من کمی صحبت شد. پس از دریافت سخاوتمندانهی او، به آلمان و دانشگاه کلن بازگشتم و پایاننامهی خود را تکمیل کردم.
لازم به یادآوری است که الول ساتن نه تنها فشردهای از دستنوشتههای خود از قصههای مشدی گلین خانم را به من بخشید، بلکه یک کپی کامل در 20 نوار کاست از نوارهای ریلی خود حاوی قصههای اثر حاضر که طی چند سفر به ایران ضبط و گردآوری کرده بود بهمن داد و بخشی از «طبقهبندی قصههای ایرانی» مربوط به قصههایی است که الول ساتن در اختیارم گذاشت . چند سال از اتمام پایاننامهی «طبقهبندی قصههای ایرانی» گذشت که من به فکر ترجمهی منتخبی از قصههای مشدی گلین خانم به زبان آلمانی افتادم. الول ساتن در همین زمان سخت بیمار بود و من از بیماری او اطلاع نداشتم و قصد و منظور خود را برای او نوشتم. باری دیگر سخاوتمندانه بدون هیچ تردیدی تمام دستنوشتههای قصههای مشدی گلین خانم را برایم فرستاد و من برخی از این قصهها را به آلمانی ترجمه کردم. هنگامی که این اثر زیر چاپ بود خبر یافتم که متاسفانه پروفسور الول ساتن رخت از جهان بربسته است.
چند سال بعد از برخی دوستان ایران شناسم شنیدم که همسر الول ساتن قصد دارد کتابهای وی را به فروش رساند.
بلافاصله از طرف دوستانم با خانم اِلیس، همسر الول ساتن تماس گرفتم و قرار شد به ادینبورگ بروم. زمانی که به ادینبورگ رسیدم پیشنهاد خرید بخشی از کتابهای فرهنگ مردم و قصههای عامیانه را به خانم اِلیس دادم و چند روز بعد با چند کارتن کتاب به آلمان بازگشتم. ناگفته نماند که خانم اِلیس تمام اسناد منتشر نشدهی مربوط به فولکلور را به من بخشید.
باز سالها گذشت تا تصمیم گرفتم قسمتی از قصههای ضبطشدهی مربوط به منطقهی وفس را که الول ساتن تا اندازهای بر روی آنها کار کرده بود، کاملا آمادهی چاپ کنم. از آنجا که گویش وفسی یکی گویش استثنایی زبانهای ایرانی است، از راه اینترنت تقاضای همکاری که با گویش وفسی آشنایی داشته باشد، کردم. خوشبختانه از آمریکا دکتر «دونالد سیلو» با من تماس گرفت که پژوهشهای وسیعی در منطقهی وفس بر روی این گویش انجام داده است. من از وی دعوت کردم به آلمان بیاید و طرحی برای پژوهش قصهها و گویش وفسی ارائه دهد.
حاصل این طرح، کتاب قصههای وفسی [توضیح در این صفحه] بر مبنای گویششناسی وفسی بود که در سال 2004 در آلمان منتشر شد. من همچنین وظیفهی خود میدانستم که اسناد قصههای منتشر نشدهی الول ساتن را به چاپ برسانم. از این رو در سفری که در سال 1380 به ایران داشتم این مهم را با دوست عزیزم احمد وکیلیان در میان گذاشتم و تصمیم گرفتم این مجموعه را به چاپ برسانیم.
در خاتمه از انجمن پژوهشهای علمی آلمان به خاطر یاری در اجرای طرح قصههای وفسی و کتاب حاضر تشکر مینمایم.
در مقدمه کتاب آمده است:
... این قصهها و افسانهها از ویژگیهای خاصی برخوردار است، از جمله گسترهی جغرافیایی که از جنوب ایران و شهر شیراز آغاز و تا خراسان و شهر نیشابور ادامه مییابد. اما بخش عمدهی این افسانهها به شهرها و روستاهای مرکزی ایران اختصاص دارد، منطقهای که بیش از هر نقطهی دیگر توانسته است حافظ فرهنگ و افسانههای کهن مردم ایران باشد. در این منطقه گویشهای دیرینی وجود دارد که هنوز گوشها را به یاد زبانها و گویشهای قدیم ایرانی مینوازد. از جمله روستای «وفس» اراک با زبان و گویشی بسیار قدیمی و قصههای جذاب آن که شرح مختصری از چگونگی پژوهش این گویش و قصههایش توسط «دونالد سیلو»، در پیشگفتار پروفسور مارزلف از نظر خوانندگان گذشت....
این کتاب حاوی 64 داستان از مناطق وفس، نطنز، شیراز و اطراف تهران است. از این مجموعه 9 قصه مربوط به وفس میباشد که همهی آنها در سال 1958 میلادی مطابق با 1336 شمسی در منطقه وفس بر روی نوار ضبط شده است. عناوین، تعداد صفحات و نام راوی این داستانها بدین شرح است:
شماره نام قصه تعداد صفحه راوی
5 پیاز تا چغندر شکرخدا 2 صفحه غضنفر محمودی(16 ساله)
6 متل سوزن و آتش 3 صفحه غضنفر محمودی(16 ساله)
7 حُقههای کوسه 4 صفحه مشهدی مهدی(50 ساله)
8 شنگل و منگل 3 صفحه غضنفر محمودی(16 ساله)
9 لطیفهی الاغ و خربزه 5 صفحه مشهدی مهدی(50 ساله)
10 قرض کردن ملا از خدا 2 صفحه غضنفر محمودی(16 ساله)
55 قصهی جولا و دختر پادشاه 6 صفحه مشهدی مهدی(50 ساله)
56 شوهر دادن مادر 2 صفحه مشهدی مهدی(50 ساله)
57 خبر آوردن کچل از جهنم 3 صفحه غضنفر محمودی(16 ساله)
مطالب پیشین: