رونمائی کتاب «توپوزقلی میرزا»، قصههای عامیانه منطقه وفس
کتاب «توپوزقلی میرزا» در روز شنبه گذشته، 24 شهریور، با حضور اولریش مارزلف، مردم پژوه نامدار آلمانی، در نشر ثالث رونمائی شد.
این کتاب با گردآوری پروفسور الول ساتن، به كوشش احمد وكیلیان و زیر نظر پروفسور اولریش مارزولف منتشر شده است.
«الول ساتن» پژوهشگر و ایرانشناسی انگلیسی بود که در سال 1912 در شهر ادینبورگ به دنیا آمد و به دلیل فعالیتهای پژوهشگرانهاش درباره فرهنگ ایران در سال 1952 به مقام استادی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ادینیورگ رسید و در سال 1976 صاحب کرسی پژوهشهای ایرانی از طرف دانشگاه مزبور شد. او سرانجام در سال 1980 ریاست بخش پژوهشهای جهان اسلام و خاورمیانه را برعهده گرفت و دو سال بعد بازنشسته شد.
الول ساتن پژوهشگری با دانش و مطلع از حوزههای تحقیق خود بود. وی زبانهای فارسی و عربی را بسیار دقیق خوانده و به لهجههای مختلف هم وارد بود. الول ساتن، توجه و علاقهای ویژه به فرهنگ مردم، خاصه قصههای ایرانی داشت و مقالههای گوناگونی در این زمینه نگاشت؛ از جمله، بانوی نگونبخت در قصههای ایرانی، خانواده در قصههای ایرانی، تاثیر قصهها بر ادبیات معاصر ایران و کچل و کوسه در قصههای ایرانی.
کار مهم الول ساتن، گردآوری قصههای «مشدی گلین خانم» بود که بخشی از آن را به انگلیسی هم ترجمه کرد. این كتاب سالها قبل از سوی نشر مركز به بازار كتاب عرضه شده بود.
کتاب «توپوز قلیمیرزا» که از سوی نشر ثالث اخیرا منتشر شده و به زودی روانه بازار خواهد شد، بخشی از پژوهشهای مردمشناسانه و فولکلوریک پروفسور الول ساتن است که با تلاش اولریش مارزلف پروفسور ایرانشناس آلمانی اینک منتشر میشود.
مارزلف نیز درباره قصص عامیانه ایران تخصصی حیرتانگیز دارد. وی کتاب رساله دکتری خود را با عنوان «طبقهبندی قصههای ایرانی» نگاشت و سپس کتابها و تحقیقات منتشر نشده ساتن را منتشر کرد. مارزلف در سالهای ابتدایی دهه 80 نیز كتابی درباره داستانهای پریان در نسخه های خطی انتشار داد كه نام وی را در این زمینه بر سر زبانها انداخت . كتاب طبقه بندی قصص عامیانه ایران وی با ترجمه كیكاوس جهانداری از سوی انتشارات سروش به بازار كتاب عرضه شد و اكنون تقریبا نایاب است.
کتاب توپوزقلی میرزا، قصههای عامیانه مربوط به منطقه وفس اراک است که با زبان و گویشی بسیار قدیمی ضبط شده و سیاق لهجه آن با اعرابگذاری کلمات تا حدودی حفظ شده است و از این نظر کاری منحصربهفرد و بسیار باارزش محسوب میشود.
مارزلف با همراهی دكتر احمد وکیلیان (از شاگردان مرحوم انجوی شیرازی) و همسر ایشان خانم زهرا زنگنه نوارهای ضبط شده را با وسواس پیاده کرده و حتی از جزئیات و توصیف مسائل جانبی نیز صرفنظر نکردند تا متنی دقیق و اصیل به دست آید؛ چرا كه معتقد بودند در سالهای آینده اثری از این لهجه و لهجههای پرشمار در مرکز و غرب و شرق و شمال و جنوب ایران بر جای نباشد، اما کار این گروه که بنیانگذار آن شادروان پروفسور الول ساتن بود، بخشی از گویش، فرهنگ عامه و ادبیات فولکلور روستای وفس و لهجه وفسی را ماندگار ساخته و منبعی ارجمند برای پژوهشهای مردمشناختی یادگار نهاده است. در این کتاب 64 قصه گردآمده و تدوین شده که اولین آن «جان تیغ و چل گیس» و آخرینش «یه مش نیم مش» است.
پروفسور مارزلف پیرامون تاریخچه و روند تهیه کتاب «توپوزقلی میرزا» میگوید:
"... البتهاین كتاب تاریخ طولانی دارد كه به همان سالهای گردآوری این قصهها باز میگردد. در حدود 50 سال پیش بود كه استاد خاور شناس، «الول ساتن» به كشور ایران مسافرت كرد و با كمك و همكاری دوستان ایرانی، قصههای عامیانه مناطق مختلف ایران را روی نوارهای بزرگ آن زمان ضبط كرد. خودش كمتر روی این قصهها كار كرد. البته در دهه 1970 درباره قصههای عامیانه سخنرانی داشت و در این سخنرانیها از این داستانها به عنوان اسناد استفاده میكرد و همیشه از آنها به عنوان اسناد منتشر نشده یاد میكرد. كتاب «توپوز قلی میرزا» شامل همان اسناد است. شامل همه نوارها و دستنویسهای وی است. البته در سال 1984 پروفسور «الول ساتن» مُرد، كتابخانه و اسناد او به جا ماند و هنگامی كه من آگاه شدم كه همسرش قصد فروش كتابخانه و اسناد را دارد، من به ادینبورگ رفتم و این اسناد را خریدم تا روی آنها كار كنم. در همین راستا، ابتدا قصههای «مشتی گلین خانم» را پیاده كردیم. ابتدا یك چاپ در آلمان به زبان فارسی داشت و بعد هم ناشرانایرانی تصمیم گرفتند كه در ایران منتشر شود. هر چند كه متاسفانه در چاپ ایرانی آن، قسمتهایی حذف شده است، اما كتاب خوب و پرفروشی شد.
قسمت دوم از اسناد منتشر نشده «الول ساتن» این بود كه قسمتی كه راجع به زبان منطقه «وفس» ـ اراك ـ بود را به كمك یكی از همكارانم روی این متنها كار كردیم و كتاب «توپوزقلی میرزا» هم به زبان وفسی و هم به ترجمه انگلیسی منتشر شد."
نظر من: تهیه این کتاب واقعا باعث خوشحالی است. امیدوارم هرچه زودتر روانه بازار شود تا بتوانم آن را مطالعه نمایم. این کتاب دومین کتابی است که بر مبنای دادههای گردآوری شدهی پروفسور الول ساتن پیرامون زبان وفسی منتشر میشود. کتاب «داستانهای قومی مردم وفس» نیز در سال 2004 منتشر شده بود.
آدرس نشر ثالث: تهران، خيابان کريم خان زند، بين ايرانشهر و ماهشهر، شماره 160
تلفن: ۸۳۲۵۳۷۶ - فکس: ۸۳۲۵۳۷۷
منابع: