كليات همافر وفسی
نوع: متن
جنس: نسخه خطی
زبان: فارسی
صاحب محتوا: مجمع ذخایر اسلامی (کدنا)
توصیفگر: نظم / نثر
مشخصات فیزیکی چهار جلد: 12×23؛ 11×19؛ 15×23؛ 20×30
جلد اول
در موضوعات گوناگون به نظم و نثر و نامبوب[نامرتب] است، صفحات آغازین اشعاری به فارسی و تركی و عربی و از صفحه 29 قصایدی در مدح محمدعلی شاه، آقا ضیاء الدّین و حاجی آقا محسن عراقی انشاد گردیده، سپس نسخه در 5 بخش هر یك با خطبه و مقدمه كوتاه به نگارش درآمده و ذیل هر بخش اشعاری به قلم سراینده در متن و حاشیه نگاشته شده، این نسخه جلد اول است. 1ـ اشعار " 2 ر ـ 116 پ "(شعر ـ فارسی) آغاز: "ای كه ز خیل دلبران مثل تو نیست دلربا***كرده بملك دلبری بیرق سلطنت بپا". 2ـ در استعداد فطری انسان " 117 ر ـ "(متفرقه ـ فارسی) آغاز: " بسمله بعد الحمد الصلوه مصنف برای اخذ نتیجهاین مقدمه متفرقه را عرضه می دارد . . . ". 3ـ قضا و قدر " 118 پ "(كلام ـ فارسی) آغاز: " بسمله الحمد لله الذی خلق الاشیاء و یؤتی الحكمه من یشاء . . . مصنف گوید . . . ". 4ـ حكمت تحصیلی و طول عمر آدمی " 149 پ "(متفرقه ـ فارسی) آغاز: "بسمله ، الحمد لله الذی خلق الاشیاء و یؤتی الحكمه من یشاء كما یعطی من الهواء . . . ". 5ـ گفتاری در استطاعت نوع بشر "151 پ "(متفرقه ـ فارسی) آغاز: "بسمله الحمد لله الذی خلق الاشیاء . . . یصعد بامره من الارض هواء ... فبعد قائل این مقالات . . . ". 6ـ قواعد فطری و عدالت نظری " 154 ر "(متفرقه ـ فارسی) آغاز: "بسمله، الحمد لله الذی خلق الاشیاء . . . من الارض هواء فیصیر سحابا و ینزل منها . . . ". 7ـ مطالبی از جامع الحسنات مؤلف و پراكنده های دیگر " 172 پ "(متفرقه ـ فارسی), خط نستعلیق و نسخ معرب,اشعار در دو ستون، برخی راسته چلیپا و تعدادی از صفحه ها بی نقطه تحریر شده، بعضی از اشعار خط خوردگی و اصلاح گردیده و نشان مهر بیضوی "علی ابن مردان" در گوشه صفحه 114 دیده می شود. مطالب چندین موضع نسخه به علت پاك شدگی و آبدیدگی ناخواناست. جلد مقوائی با رویه نایلون صورتی، كاغذ نخودی، قطع وزیری .,ش 239، از كتاب های مرحوم ابراهیم دهگان.
جلد دوم
این نسخه به نظم و نثر در تفسیر، تاریخ، ادب، طب، فلسفه و اشعاری بدون ترتیب خاص در متن و حاشیه در قالب غزل، قصیده، مخمس، مسمط، ملمع و رباعی و تعدادی به تركی، مشتمل بر چند بخش و باب و فصل و تبصره، بعضی دارای خطبه كوتاه و مقدمه است. نسخه حاضر جلد دوم، از مجموعه چهارجلدی است. عناوین نسخه: 1ـ در احوال زندگی شاعر(ص 2) 2ـ اشعاری در مدح آقا نورالدّین و مطلبی از آذر بیدگلی(ص 6) 3ـ قصیده بهاریه(ص 8) آغاز: "شكر یزدان عاقبت را كار رونق یافته***صحت اندر مغفر از خورشید ابلق یافته". 4ـ در بیان عمر انسانی(ص 20). آغاز: "بسمله، انشاء الله، هو الله تعالی اعلم بحقایق الامور . . . ". 5ـ در بیان عالم اجساد و اجرام(ص 28) آغاز "بسمله، انا غرضنا الامانه علی السموات و الارض و الجبال . . مستفاد می شود. 6ـ باب فی التوحید(ص 53) آغاز: "بسمله بعد الحمد والصلوه بنده از بندگان خداوند معروف منزوی زاویه خیر اندیشی . . . ". 7ـ رساله در فلسفه نوع بشر(ص 62) به نظم و نثر در چندین قسم در موضوع: علم و جهل، عزم و جزم، قضاء و قدر، ذم عمر خیام سفله! 8ـ ظلوم، جهول به نظم و نثر(ص 94) 9ـ اشعار، قصاید، تركیب بند(ص 102) 10ـ علت امراض شایعه(ص 149) 11ـ تفسیر آیه "ففروا الی الله " بر سبیل تمثیل(ص 161) 12ـ فصل درد سر(ص 174) 13ـ تبصره در طبابت و علاج بعضی امراض(184) 14ـ فصل در بیان حمیات(186) این فصل دارای دو قسم است. 14ـ فصل در گیج خوردن(ص 190) 15ـ وصیت نامه شاعر(191), خط نستعلیق و شكسته و نسخ معرب, صفحاتی از نسخه افتاده و بعضی اشعار پاك شده، دوباره تجدید كتابت كرده اند، برگ هایی وصالی شده و مطالب و اشعار را محو نموده، در آخر نسخه و پشت برگ آخر دو یادداشت ناقص و پاره شده از "محمد رفیع وفسی" و "عبدالباقی" مشاهده می شود. جلد مقوای با نایلون صورتی، كاغذ نخودی، قطع وزیری.,ش 239، از كتاب های مرحوم ابراهیم دهگان.
جلد سوم
"همافر" تخلّص شاعر است، در مقطع غالب غزلیات و قصاید خود به آن اشاره كرده: شد همافر را تخلص زان همافر كز سلف بود در تعداد جدش كو همافر نام داشت. نسخه حاضر مشتمل بر قصیده، غزل، مثنوى، مخمس، مسدس، تركیب بند، ملمع و اشعارى به تركى و عربى است، و مطالبى با عنوان: مقالات ثانى در كیفیت قضا و قدر، علت وجود پیام و عوارض آن، مقدمه در تتبع علاج، در موضوع طب(با چند مقاله، فصل و تبصره)، در اهتمام شیطان، درج گردیده؛ بین گفتارها اشعارى در مصیبت و تعزیت و مناقب ائمه و نبذى از انجمن ادبى اصفهان و نقش خود را نگاشته؛ مرحوم دهگان بر برگ الحاقى نسخه افزوده: "آثار مرحوم محمدحسین همافر وفسى بصورت نظم و نثر اوراقى پراكنده در سال 1330 به دستم افتاد و تا اندازه اى آنها را مدون و در چهار جلد منظم ساختم". مجموع اشعار وى بالغ بر 15000 بیت است. در مجموعه چهار جلدى همافر تعدادى از اشعار در هر جلد تكرار گردیده و برگ یا برگ هایى از نسخه ها افتاده. خط نستعلیق شكسته و نستعلیق، اشعار دو ستونی، بعضی صفحات به شیوه چلیپائی، انتهای نسخه به قلم دیگری است، نسخه آبدیده و به مطالب و اشعار آسیب رسیده. جلد مقوائی با رویه نایلون صورتی، كاغذ نخودی، قطع ربعی. از كتاب های مرحوم ابراهیم دهگان.
جلد چهارم
به نظم و نثر مشتمل بر قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیات، ملمعات و اشعارى به تركى است بدون ترتیب، و سخن منثور آن در سه بخش هر یك داراى خطبه و مقدمه اى كوتاه(بعضى خطبه ها تكرارى است) در موضوعات گوناگون است. این نسخه گویا به سال 1334 به قلم سراینده نگاشته شده، به گفته مرحوم دهگان مجموعه چهار جلدى همافر بالغ بر 15000 بیت مى شود، مؤلف در نسخه چنین نوشته: "این رساله مشحون از انواع و اقسام بیان از: توشیح و تمجید و تخویف و تهدید و تسجیع و ترجمه و تفسیر و تدبیر و تلخیص، تفضیل و مثال و تمثیل و تعریف و تكلیف و تفریق و توصیل و چرند و پرند است". مؤلف در اول نسخه به توصیف روستاى وفس و شمه اى از احوال اجداد و خانواده خود اشاره نموده و به تناوب حكایات و روایاتى از ائمه علیهم السلام و از كتب شیخ بهاء الدّین و چند مطلب مطایبه آمیز و در بخش آخر اشعارى در مدح و منقبت و مراثى ائمه الهدى علیهم السلام را تقریر نموده است. مندرجات آن به این تفصیل است: 1 ـ گفتارى در ذكر پیامبران اولوالعزم آغاز: "بسمله، بعد از الحمد الصلوه چند چیزند كه به شرط عدم محال بودن . . . ". 2ـ در بیان بحث با طبیعیون آغاز: "بسمله، الحمد لله الذى خلق الاشیاء و یعطى الحكمه لمن . . . مصنّف الاحقر گوید . . . ". 3ـ در بیان صانع و مصنوع آغاز: "مصنّف گوید، اگر چه در این مصنّفه ملزوماً بیانات نوع بنوع . . . ". 4ـ اسباب راحتى انسان آغاز موجود:"بسمله، الحمد لله الذى خلق الاشیاء و یوتى الحكمه. . مصنّف این مصنّفه گوید . . . "., خط نستعلیق و شكسته نستعلیق و,اشعار دو ستونی، بعضی صفحه ها چلیپایی و تحریری بی نقطه، چند برگ وصالی شده، نسخه از میانه و انتها افتاده. جلد مقوایی با رویه نایلون صورتی، كاغذ نخودی، قطع وزیری بزرگ.,این نسخه جلد چهارم است. از كتاب های مرحوم ابراهیم دهگان.
منبع: محتوای کنسرسیوم ملی
مطالب مرتبط: