كوهستان تفرش و كوه هایی كه تفرش را در خود محصور كرده است، به وسعت 4300 کیلومتر مربع مرکب، قسمتی از كوه های مركزی ایران و شامل کوههای: قزلر دره، هیرگونه ای، گل دره سی، سفید، آق داغ، بیوک گونی، انجیلی، کندونکه، ایستهری، میدان داغ، گچ لردره سی، شاه نمیران، دولاجی، شنگه دره، زمستان دره، قلنجه، خشک دره، نماور، دره بلند، وفس دره سی، آق داغ، الغازیان، بلاغ دره سی، امجک، گون قرمز، آرخا، قره گوزلی دره، نمک، تخت رستم، دوبرادران، مایله، مرق، مرقکان، آق داع، زنگاور، گوجه، کلاه، هندیز، ایندز، سلمستان، میشی زخستک، توفنده و نریاتان است كه در برخی از آنها رگه های آهكی یافت می شود و در آن سنگواره های مختلف را می توان مشاهده كرد.

پیدایش این ارتفاعات مربوط به دوران دوم زمین شناسی است. بلندترین قله تفرش به نام گوجه به ارتفاع 3141 متر در 8 کیلومتری خاور(ضلع شرقی) تفرش قرار دارد كه هرچه به طرف غرب پیش می رویم از ارتفاع آن كاسته می شود. برای صعود به کوه گوجه می توان از راه تفرش، کهک، انجیله و سرآبادان استفاده نمود و پس از رسیدن به سر گردنه به سوی جنوب منحرف شده و به قله صعود نمود.
در برخی از قله ها آثار و بقایای دژهایی كه عمدتاً با ملات ساروج بنا گردیده و زیستگاه و مقر انسانهای اولیه و لشگریان آنان بوده است دیده می شود. از جمله قلعه توس كه محل سكونت طوس نوذر و گندم كوه كه مقر استقرار لشگریان وی بوده است. از قلعه های دیگر قلعه دختر و قلعه بند در شرق تفرش را می توان نام برد.
این کوهستان از خاور محدود است به راه اتومبیل رو ساوه به نیزار، از شمال به رودخانه مزدقانچای از باختر به رودخانه قره چای و از جنوب به شهرستان اراک. راه های اراک، آشتیان، تفرش، نوبران و چند راه فصلی دیگر این کوهستان را قطع می کنند و ارتباط میان شهرها و روستاهای آن را دایر می سازند.

میزان بازندگی سالیانه این کوهستان بین 100 تا 300 میلی متر است و میانگین دمای سالانه آن 10 تا 20 درجه سانتیگراد است و از نظر زمین لرزه جزو مناطق نیم زیان تا پرزیان محسوب می گردد.
توضیح اینکه کوهستان مزدقانچای که به عنوان یک کوهستان جداگانه محسوب گردیده است، در اینجا جزو کوهستان تفرش بشمار آمده است.


شهرها و روستاهایی که در این کوهستان واقعند:
تفرش، آشتیان، خناجین(خنجین)، چراغان(چهرقان)، وفس (وبس)، چوگان، جال میان(چالمیان)، قورچان(گورچان)، قوشه خانه، آره، ایستهری، ترلا، راستگویان، قلعه جوخ، وزندان، آجه قلعه، هفنیان، وسمق، گزاوند، کسراست، رکین، تلخاب، فشک، ماستر، کلا، بابالر، آرزومند، جفتان، تریزآباد، احمد آباد، شولک، کهلو، جورقین، زورجین، کوریان، فرک، قزلجه، نقوسان، قرمز چشمه، واشقان، شاه واروق، زاغر، ترخوران، تراران، الویجان، کبوران، بازرجان، فرسمانه، مرق، مرقکان، پلنگ آباد، قشلاق قویوجاق، کندج، خانک، دیزج، خرازان، سرآبادان، کهک، خراب، زیزگان، آمره، رسگان، فوجرد، ونان، انجیله، نویس، مهرزمین، ابردر، چاهک، عاقلک، جمزقان، بنابر، قاهان، موشکیه، کند رود، ورزنه، گیو، وشاره، موجان-آشیانک، ویسمان، قاسم آباد، خرم آباد، طاهره خاتون، ایستی جک، بالغ لو و بسیاری روستاهای دیگر.

منبع: كوه ها و كوهنامه ایران، مهندس عباس جعفری، گیتاشناسی، جلد اول، مهر 1368.
نقل با کمی تلخیص و تصحیح از پایگاه الکترونیکی تفرش