مراتع وفس
در ابتدا به تعیین نوع پوشش گیاهی در وفس می پردازیم.
پوشش گیاهی در وفس را می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ دسته اول) اشجار و باغاتی که یا به دست انسان غرس شده یا بقایای درختان خودروئی است که در دشتستان های کم وسعت نواحی چشمه ساران کهن(که شاید بعد ها به صورت قنات درآمدند) رشد و نمو نموده اند. دسته دوم) مراتع، گیاهان بوته ای، درختان و درختچه هایی که در پهنه ی کوهها و قله ها به صورت خود رو، رشد کرده اند.
در این پست، از میان این پوشش های گیاهی متنوع، به مراتع وفس می پردازیم.
1) کوهستانی بودن منطقه،2) وسعت زیاد آن و 3) اعتدال هوا، سبب رویش انواع گیاهان مرتعی در دامنه ی کوهها گردیده است و در مراتع وفس انواع گیاهان چند ساله و یک ساله وجود دارد.
جالب اینجاست که هر کدام از این گیاهان متنوع در زمان خاصی به چرای دام ها می رسند، گیاهان ریشه داری نیز وجود دارند که حتی در تابستان به رشد خود ادامه می دهند و منبع تغذیه دام ها را در اواخر تابستان و پاییز تامین می کنند.
از ماه اردیبهشت تا اوایل تیرماه، به علت وجود انواع گیاهان در مراتع، زیبایی خاصی طبیعت منطقه را در بر می گیرد. پس از تیرماه آنچه در مراتع به چشم می خورد گیاهان چند ساله ای هستند که به نوعی خود را برای زندگی در آنجا وفق داده اند و علی رغم بارش کم، باز سرسبزی را به طبیعت می بخشند و چَرای دام ها تا حدود آذرماه را، همین گیاهان تامین می کنند.
مراتع وفس، علی رغم توجه نکردن به ظرفیت بهره برداری آنها از سال های قبل تا کنون، باز هم در بین روستا های اطراف، بهترین می باشد و به طور کلی مراتع وفس را می توان در رده مراتع متوسط طبقه بندی کرد.
محدودیت های مراتع منطقه وفس
در زمان های گذشته، مراتع وفس به دو منطقه تقسیم می گردید:
1) منطقه شمالی که تقریباً سرزمین های پست تری نسبت به مناطق جنوبی می باشند و لذا رویش گیاهان در این منطقه زودتر شروع می شود، 2) منطقه جنوبی که به علل مرتفع بودن نسبت به مناطق شمالی، سرد تر بوده و رشد گیاهان مرتعی بسیار خوب آن، دیرتر شروع می شود. به همین خاطر در سال های قبل، چَرا در مراتع قسمت جنوبی تا حدود تیرماه ممنوع بود و از فروردین ماه تا تیرماه، گوسفندان در مراتع شمالی می چریدند و پس از آن به مراتع جنوبی نیز می آمدند. این تقسیم بندی بسیار مناسب بود، چرا که با این کار گیاهان مراتع جنوبی، رشد کامل خود را طی می کردند و کاملاً برای چَرا آماده می شدند.
متاسفانه امروزه این تقسیم بندی رعایت نمی شود و گیاهان هنوز سر از خاک بیرون نیاورده اند مورد چَرا قرار می گیرند و زیر دست و پای احشام از بین می روند که همین امر، سالانه خسارات زیادی را به مراتع وارد می کند.
1) شخم زدن مراتع و تبدیل آنها به زمین های زراعی(خصوصاً در سال های اخیر)، 2) چَرای بی رویه و عدم رعایت ظرفیت مراتع و همچنین 3) بوته کنی(گر چه نسبت به گذشته کمتر شده)، از عواملی هستند که مراتع را بیش از پیش تخریب می کنند.
امروزه، به علت تخریب مراتع و کم شدن گیاهان ریشه دار در دامنه ها، بارندگی نیز اثر مخربی بر جای می گذارد و سیلاب ها و جویبارها باعث فرسایش هر چه بیشتر مراتع می شوند.
اصلاح مراتع
وجود حدود 20 تا 25 هزار راس دام در وفس و این مسئله که قسمت مهمی از درآمد روستائیان ساکن وفس از طریق دامداری تامین می شود، اهمیت مراتع را بیش از پیش روشن می نماید و این امر نیز به نوبه خود، برنامه ریزی هایی جهت اصلاح مراتع در آینده مطالبه می کند. متاسفانه تا به حال توسط سازمان ها و ارگان های مسئول(جهاد سازندگی، جنگلداری و....) در رابطه با اصلاح مراتع وفس هیچ اقدامی صورت نگرفته است و فقط در سال 1372 نقشه ای از مراتع وفس تهیه شده است (و شاید طرحی برای بهبود مراتع در نظر گرفته شده) که آن هم تا به حال بر روی کاغذ باقی مانده و در این راستا اقدامی عملی صورت نگرفته است.
همانطور که در بالا اشاره شد، علی رغم همه این بی توجهی ها( چه از طرف مسئولین و چه ساکنان محلی)، مراتع وفس، هنوز هم توان بالقوه بسیار بالایی دارند و می توان از طریق آموزش ساکنان محلی و همچنین کارهایی چون کود پاشی، ایجاد سیل بند های کوچک و ... ظرفیت بهره برداری این مراتع را افزایش داد.
بهره خوب درختان بادام کاشته شده در دامنه ها(به صورت دیم) و همچنین دیمی بودن تاکستان های درخت مو در وفس، نشان از توان بالقوه زمین و تناسب آب و هوا برای رویش گیاه و درخت دارد که لازم است از طریق به کارگیری روش های جدید، حداکثر استفاده از این استعداد طبیعی به عمل آید.
بعضی از مراتع وفس عبارتند از:
دُبرين (در قسمت شمالی وفس) کوسی قشلاق
اَلولان (انتهای باغ های وفس در شمال) قَلنجه (در قسمت جنوبی)
اسماعيل شای دره ارّان (در قسمت شمالی وفس)
سيبر و چاکنار (در قسمت شمالی وفس) دره موشی
سَنگزار داران بَر
انجمن (در قسمت شمالی وفس) ييلاق
مانْدر اَيوزی چاه
منابع:
1) جغرافیای طبیعی، اقتصادی و انسانی وفس؛ حسینعلی باریك لو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال 1373.
2) منوگرافی روستای وفس؛ حسینعلی حاجیلو؛ پایان نامه دانشجویی؛ سال 1379.
راهنما و آرشیو لینک ها و اطلاعات مربوط به وفس در اینترنت