نواحی امید بخش معدنی زون تفرش - اراک
روش مطالعه:
بررسیهای اكتشافی سیستماتیك ناحیهای و شناسایی نواحی امیدبخش معدنی كه با استفاده از فناوری نوین تلفیق و مدلسازی لایههای اطلاعاتی زمینشناسی، ژئوشیمی، ژئوفیزیك، دورسنجی و نشانههای معدنی شناخته شده انجام میپذیرد، یك الگوی مطالعاتی استاندارد جهانی است كه امكان دستیابی به نتایجی مطلوب در اكتشافات ناحیهای را میسر میسازد. در این بررسیها با شناخت مدلهای زایشی كانیزایی در هر محدوده میتوان به اطلاعات مفیدی از لایههای اطلاعاتی دست یافت. بطور مثال تبدیل این دادهها به اطلاعات مفیدی مانند سنگ میزبان، منشأ، ساختار و فرآیند كانیسازی در هر محدوده برای شناخت تیپهای مختلف كانیزایی، روشی بسیار مؤثر در دستیابی به نواحی امیدبخش معدنی است.
این بررسیها با گردآوری دادهها شامل زمینشناسی، توپوگرافی، ماهوارهای، ژئوشیمیایی، ژئوفیزیك هوایی و نشانههای معدنی در مرحله اول، یكپارچهسازی و پردازش آنها در مرحله دوم و سپس تلفیق و مدلسازی آنها در مرحله سوم و كنترل زمینی مدل و بهینه نمودن آن در مرحله آخر انجام گرفت.
محدوده مورد مطالعه در استان مركزی واقع است كه با مساحت حدود 6000 كیلومتر مربع بخشهایی از ورقههای 1:100،000 زمین شناسی سلفچگان، فرمهین، تفرش، خنداب، اراك و وفس را شامل میشود. (همانطور که در تصویر زیر میبينید)
بر اساس بررسیهای انجام شده و با توجه به كانیزاییهای شناخته شده در این ناحیه مانند سرب و روی، طلا، باریت، كائولن و ... پردازش و مدلسازی اطلاعات انجام گرفت و بر اساس آن، نواحی محدوده ناحیه امیدبخش برای كنترل زمینی انتخاب گردید.
كلیات:
موقعیت جغرافیایی و سیماشناسی محدوده مورد مطالعه:
جغرافیای طبیعی محدوده مورد مطالعه به مختصات جغرافیایی 30/40 الی 30/50 طول خاوری و 30/ 34 الی 30/35 عرض شمالی در جنوب ساوه و باختر شهرستان قم و خاور همدان واقع شده و در برگیرنده بخشهایی از ورقه 1:100000 زمینشناسی است. از شهرستانهای مهم در این محدوده میتوان آشتیان، تفرش و فرمهین را نام برد. راه آسفالته ساوه - سلفچگان مهمترین محور ارتباطی محدوده مورد مطالعه محسوب میشود كه به شهرستانهای تفرش، آشتیان و فرمهین منتهی میگردد. بخشی از راه آهن قم - اراك از بخش جنوب خاوری محدوده و از كنار روستای باغ یك عبور مینماید. بلندترین نقطه به بلندای 3115 متر در كوه گوجه واقع در تفرش و پست ترین با بلندای 930 متر در بستر رودخانه قره چای در نزدیكی آبادی حیدر آباد واقع در شمال خاوری محدوده مورد مطالعه قرار دارد.
در بخشهای باختری، بطور كلی میانگین درجه برودت در سردترین ماه(بهمن) حدود 1– درجه و میانگین درجه حرارت در گرمترین ماه(مرداد) 28+ درجه سانتیگراد میباشد.
آب منطقه بوسیله آبهای زیرزمینی و آبهای سطحی تامین میشود كه آبهای زیرزمینی شامل چاهكهای عمیق و نیمهعمیق و چشمهها و قناتها است. مهمترین چشمههای موجود در استان عبارتند از چشمه عباس آباد سرند، چشمه پنجهعلی و از رودخانه مهم منطقه میتوان به رودخانه قرهچای، قم رود(اناربار) رود كهریز – تفرش و رود شهراب – ساریقمیش – طغررود كه همگی در نهایت به قرهچای دریاچه نمك میریزند، اشاره نمود.
رودخانههای اصلی پس از سرچشمه گرفتن از ارتفاعات به سوی دریاچه نمك واقع در شهر قم جریان پیدا میكنند. رودخانه تفرش از كوههای پیرامون تفرش سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی به رودخانه قرهچای پیوسته و پس از عبور از بخشهای شمال باختری محدوده، آبریز پشت سد ساوه را تشكیل میدهد. این رودخانه پس از ادامه مسیر به سمت شرق، ضمن عبور از دشت جنوب ساوه به سمت دریاچه نمك جریان مییابد.
شاخههای رودخانه قرهچای دشتهای حاصلخیز جنوب ساوه را مشروب میسازند، رودخانه مروارید و دستجرد و چهررود به یكدیگر پیوسته و بنام طغررود به قرهچای میپیوند و رودخانه سلماس نیز در بخش جنوب خاور محدوده از كوه مشیر و فشك سرچشمه گرفته و سرانجام به قمرود میپیوندد. رودخانهها اغلب فصلی هستند. تعداد كمی از آنها از جمله قرهچای دائمی میباشند. آب مورد استفاده كشاورزی و آشامیدنی از رودخانههای آبدار، قنات، چاه و چشمهها تامین میشود.
منبع: پایگاه ملی دادههای علوم زمین کشور