کوه ها، نقش بی نظیری در زندگی وفسی ها داشته و دارند. در اینباره قبلن مطالب کوتاهی(+ و +) در وبلاگ نوشته ام، ولی در اینجا می خواهم به یکی دیگر از کاربری های بسیار مهم کوه ها برای ساکنان وفس اشاره کنم: "زاغه های طبیعی".

زاغه ها که محل نگهداری گوسفند، بز و گاو است، در وفس به دو گونه "دستْ کند" و "طبیعی" تقسیم می شود. نمونه ای از زاغه های "دستْ کند" که توسط وفسی ها در دل کوه و زمین حفر شده را اینجا گزارش نموده ام، اما زاغه های طبیعی همانطور که از نامشان پیداست به طور طبیعی به وجود آمده اند.

در پای بعضی کوه ها و یا در دامنه آنها، فرورفتگی و شکاف هایی طبیعی وجود دارد که از آنها به عنوان محل نگهداری موقتی دام در شب و یا مواقع اضطراری همچون بارندگی، حمله حیوانات درنده و ... استفاده می شود. این فضاهای طبیعی، بسته به راه دسترسی و طول و عرضشان، کیفیت گوناگونی دارند و لازمست فضای داخلی آنها قبل از استفاده، بازسازی شده و به ویژه دهانه شکاف با سنگچینی محدود شود.

از این دست زاغه ها، در سطح وفس و به ویژه در شمال آن، در دشت انجمن فراوان داریم که هنوز هم اکثر آنها، مورد استفاده قرار می گیرند. این زاغه ها معمولا به نام همان شخصی که اولین بار از آنها استفاده کرده نامگذاری می شود، مانند(به وفسی): "نوری زاغه"، "فِيضُ‌لْلای زاغه"، "آهَنْگَری زاغه"، "جُوزی زاغه"، "سَلمانْلوی زاغه"، "سِی مُحَمدعَلی زاغه"، "شاه عَبْدُلْلای زاغه" و یا ممکن است به نام آن محل نامگذاری شوند: "اَنْجيوينی زاغه"، "تُرشَکه زاغه"، "هُلِّ دُبَرِ زاغه"، "زاغه دو شاخه".

تعداد زاغه ها، کاربری های خاص آنها، معماریشان، فولکلور مرتبط به آنها و ... مواردی هستند که یک پژوهش جامع و کامل در زمینه این زاغه ها را اجتناب ناپذیر می کنند که امیدوارم این مهم هرچه زودتر به نتیجه برسد.

دیدار از این زاغه ها و بودن در فضای آنها، تجربه ای جالب است که آنرا به شما پیشنهاد می کنم. عکس های یکی از زاغه های طبیعی وفس با نام "زاغه نازی عاقل"، (به وفسی، "نازی عاقلی زاغه"،"nāzi āqheli  zāqha") را می توانید در زیر ببینید:

:: همه عکس ها توسط دهیاری وفس تهیه شده است.